Nghị luận về tác phẩm truyện ngữ văn lớp 9
Mục đích của bài học giúp học sinh hiểu rõ yêu cầu đối với một bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI
Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có thể đề cập nhiều vấn đề khác nhau. Sách Ngữ văn 9 tập trung vào nghị luận về nhân vật văn học.
I. Thế nào là bài nghị luận vể tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)?
Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể.
Những nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát.
Yêu cầu của bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích):
- Về nội dung:
+ Phải nêu được các nhận xét, ý kiến (luận điểm) xác đáng, rõ ràng về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích); phải có các luận cứ tiêu biểu xác thực làm cơ sỏ cho luận điểm.
+ cần sử dụng phối hợp các thao tác, kĩ năng (phân tích, chứng minh, giải thích…); nên có những suy nghĩ, những cách trình bày bài mang sắc thái riêng.
- Về hình thức: Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng, có lời văn trong sáng, gợi cảm và chuẩn xác.
II. Bài tập
1. Vấn đề nghị luận của văn bản: Những phẩm chất, đức tính tốt đẹp, đáng yêu của anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long).
Từ vấn đề nghị luận của bài văn, ta có thể đặt cho bài văn một nhan đề thích hợp như: Hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long.
2. Vấn đề nghị luận được người viết triển khai qua những luận điểm sau:
- Các câu nêu vấn đề: Gấp lại truyện ngắn (… ) ấn tượng khó phai mờ.
Dù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa cũng hiện lên với những nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó có thể phai mờ.
- Các câu nêu luận điểm: Trước tiên, nhân vật anh thanh niên., lo nghĩ cho đất nước.
+ Luận điểm 1: Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình.
+ Luận điểm 2: Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người ”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo.
+ Luận điểm 3: Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn.
Những câu trên cô đúc luận điểm vấn đề nghị luận là: Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng. Những con người cần mẫn, nhiệt tình như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu.
3. Để khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phân tích, chứng minh) như sau:
- Luận điểm 1: Người viết đưa ra các luận cứ:
+ Anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo.
+ Công việc hằng ngày của anh là đo gió, đo nhiệt độ, đo mưa, đo nắng rồi ghi chép, rồi gọi vào máy bộ đàm báo về trung tâm.
+ Nhiều mùa, nhiều đêm anh phải đối chọi với gió tuyết và lặng im.
+ Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cât nó đi, cháu buồn đến chết mất.
+ […]lúc nào tôi cũng có người trò chuyện. Nghĩa là có sách ấy mà!
+ Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách.
+ Thỉnh thoảng anh xuống đường, tìm gặp bác lái xe cùng hành khách để trò chuyện cho nguôi nỗi nhớ nhà, vợi bớt cô đơn.
- Luận điểm 2:
+ Niềm vui được đón khách dào dạt trong lòng anh, toát lên trên nét mặt, qua từng cử chỉ.
+ Anh biếu bác lái xe củ tam thất để mang về cho vợ bác mới ốm dậy.
+ Anh mừng quýnh đón quyển sách bác mua hộ.
+ Anh hồ hởi đón mọi người lên thăm “nhà ” mình và hồn nhiên kê về công việc, cuộc sống của mình, của bạn bè nơi Sa Pa lặng lẽ.
- Luận điểm 3:
+ Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao người khác. Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sĩ già phác thảo chân dung của mình vào cuốn sổ tay.
+ Con người khiêm tốn ấy hào hứng giới thiệu cho hoạ sĩ những người đáng để vẽ hơn mình như ông kĩ sư ở vườn rau dưới Sa Pa, anh cán bộ khí tượng dưới trung tâm…
Nhận xét về những luận cứ được người viết đưa ra để làm sáng tỏ cho từng luận điểm là: các luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng hệ thống các luận cứ chân thực, sinh động. Các luận cứ này đáng tin cậy bởi chúng là những hình ảnh, chi tiết đặc sắc nhất của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Thành công của người viết văn thể hiện ở sự lựa chọn những chi tiết tiêu biểu, gây ấn tượng.
Cách làm Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc
B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
- Vấn đề nghị luận của đoạn văn là: Sự lựa chọn đau đớn và vẻ đẹp của lão Hạc.
- Đoạn văn đã nêu lên những ý kiến sau:
+ Tác giả đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn đốì với lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu.
+ Lão Hạc đã chọn một cái chết trong còn hơn phải sống khổ, sống nhục.
+ Cái chết của lão Hạc thể hiện một tình phụ tử thiêng liêng sâu sắc.
+ Để bảo toàn nhân cách của mình, không có con đường nào khác là lão phải chủ động tìm đến cái chết.
- Các ý kiến trên giúp chúng ta hiểu thêm về nhân vật lão Hạc: Đọc truyện ngắn Lão Hạc, có lẽ không ai lại không nhức nhối trước cái chết thương tâm của lão Hạc. Bài viết của tác giả Văn Giá đã đưa ra những nhận xét xác đáng về con người lão Hạc. Chọn cái chết cho mình, lão Hạc khẳng định phẩm chất trong sạch, giàu tự trọng của một lão nông nghèo túng. Nguyên nhân khiến lão chọn cái chết không chỉ để bảo toàn nhân cách mà còn vì giúp ngươi con trai đang đi phu quyết tâm để thực hiện ý nguyện của mình.
Trackbacks