Hình tượng sóng trong bài thơ cùng tên của Xuân Quỳnh – Tài liệu ôn thi THPTQG

Tài liệu ôn thi THPTQG Ngữ Văn

Bộ tài liệu luyện thi Ngữ Văn được biên soạn theo cấu trúc đề thi mới nhất của Bộ Giáo dục và Đào tạo; dành cho học sinh THPT ôn luyện, chuẩn bị cho các kỳ thi Quốc Gia. HOC360.NET xin giới thiệu đến bạn đọc bộ tài liệu ôn tập  bao gồm các phần về các kiến thức:

+ Trọng tâm kiến thức tác giả, tác phẩm cần ghi nhớ

+ Các đề bài ôn luyện các dạng văn nghị luận xã hội, văn học.

Hy vọng bộ tài liệu sẽ giúp ích cho các bạn học sinh lớp 12 ôn tập tốt và đạt kết quả thi cao!

Đề bài chi tiết:

Cảm nhận của anh, chị về hình tượng sóng trong bài thơ cùng tên của Xuân Quỳnh.

—–~~~—–

I. Yêu cầu của đề:

• Nội dung: Trên cơ sở hiểu biết được những nét riêng đặc sắc của cái tôi thi sĩ trong thơ Xuân Quỳnh, một cái tôi giàu vẻ đẹp nữ tính, rất thành thật, giàu đức tính hi sinh, lòng vị tha và giàu khát vọng để từ đó khám phá bài thơ Sóng. Sóng là bài thơ đặc sắc viết về tình yêu. Nhà thơ mượn hình tượng sóng để diễn tả cảm xúc, tâm trạng, những khát khao chân thành, mãnh liệt của người phụ nữ trong tình yêu.

Bài thơ dài, khi phân tích, cảm nhận, khám phá học sinh cần xác lập ý theo mạch cảm xúc của bài thơ. Có thể xây dựng các ý như sau:

+ Sóng là hình tượng ẩn dụ bao trùm xuyên suốt bài thơ.

+ Âm điệu của sóng.

+ Hình tượng sóng và những cung bậc trạng thái của tình yêu (khổ 1).

+ Sóng và khát vọng tình yêu tuổi trẻ (khổ 2).

+ Xuân Quỳnh soi mình vào sóng – biển để truy tìm, lí giải tình yêu (khổ 3, 4).

+ Nỗi nhố tình yêu và nguyện ước thuỷ chung (khổ 5, 6).

+ Những chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và khát vọng (3 khổ còn lại).

• Phương pháp lập luận: Phân tích, bình giảng kết hợp vối những suy nghĩ, cảm nhận của người viết.
• Tư liệu: Chủ yếu dẫn trong đoạn thơ, có thể viện dẫn một số tư liệu thơ khác cho bài viết thêm sinh động, sâu sắc.

II. Lập dàn ý

Mở bài

Xuân Quỳnh là nhà thơ của hạnh phúc đời thường. Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của tâm hồn luôn luôn khao khát với tình yêu, trân trọng, nâng niu, chăm chút cho hạnh phúc bình dị đời thường. Xuân Quỳnh được xem là một trong số thi sĩ viết thơ tình hay nhất trong nền thơ sau 1975. Tình yêu trong thơ chị vừa nồng nhiệt, táo bạo, vừa tha thiết, say đắm, dịu dàng, vừa hồn nhiên giàu trực cảm mà lắng sâu những trải nghiệm suy tư.

• Sóng là bài thơ đặc sắc viết về tình yêu của Xuân Quỳnh. Nhà thơ mượn hình tượng sóng để diễn tả cảm xúc, tâm trạng, những khao khát chân thành, mãnh liệt của ngươi phụ nữ đang yêu.

Thân bài

*“Sóng” là hình tượng ẩn dụ bao trùm, xuyên suốt bài thơ.

• Trong bài thơ, hình tượng sóng và em luôn sóng đôi, đó là sự chuyển hoá của cái tôi trữ tình, cộng hưởng, đan hoà, soi chiếu để diễn tả những cung bậc, trạng thái phong phú, phức tạp của ngươi phụ nữ đang yêu. Hình tượng sóng là một tìm tòi độc đáo của Xuân Quỳnh tạo nên giá trị đặc biệt cho bài thơ.
• Nếu như Xuân Diệu mượn hình tượng biển để nói về tình yêu thì Xuân Quỳnh mượn hình tượng sóng để diễn tả những cảm xúc, trạng thái của người phụ nữ khi yêu. Hình tượng được khắc hoạ cụ thể, sống động và toàn vẹn qua mạch kết nối các khổ thơ. Sóng liên tục được khám phá, phát hiện qua những ý nghĩ, những liên tưởng về biển, sóng cùng những câu hỏi liên tiếp được đặt ra diễn tả thật tinh tế, sâu sắc trạng thái của con sóng hay cũng chính của lòng người, cứ xôn xao, triền miên, vô tận, tràn đầy những khao khát yêu đương và hạnh phúc đôi lứa.

*Hình tượng sóng được gợi ra trong bài thơ trước hết từ âm điệu.

• Âm điệu trong bài thơ là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu của thi ca. Nó gây ấn tượng trực tiếp, đầu tiên đối với người đọc. Người đọc bị cuốn hút, bị ảnh hưởng bởi độ ngân vang của từ ngữ, nhịp điệu câu thơ. Và tất nhiên, chi phối âm điệu thơ bao giờ cũng là trạng thái, cảm xúc của nhà thơ.
• Âm điệu bài thơ Sóng là âm điệu của những con sóng trên biển cả, nhịp của những con sóng liên tiếp, triền miên, vô hồi vô hạn, khi dạt dào sôi nổi, lúc dịu êm sâu lắng, lúc dữ dội thét gào… Song âm điệu của bài thơ không đơn giản là âm điệu của những con sóng biển mà đó là hình ảnh ẩn dụ của con sóng lòng nhiều cung bậc, nhiều sắc thái cảm xúc của người phụ nữ trong tình yêu.
• Xuân Quỳnh mượn hình tượng con sóng biển để biểu lộ nhịp lòng mình – nhịp của con tim đang rung lên đồng điệu cùng nhịp sóng, đang bùng cháy mãnh liệt những khao khát tình yêu không bao giò chịu yên định.
• Âm điệu, cảm xúc đó được tạo nên bởi hai yếu tố chính, đó là thể thơ năm chữ và phương thức tổ chức ngôn từ, hình ảnh. Thể thơ năm chữ cùng với sự linh hoạt, phóng túng khi ngắt nhịp, phối âm đã gợi lên thật ấn tượng nhịp sóng biển và nhịp sóng lòng đồng điệu, tha thiết, sôi nổi, mãnh liệt.

*Mở đầu bài thơ, hình tượng sóng và những cung bậc trạng thái của tình yêu.

“Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ”

• Con sóng biển muôn đời vẫn thế, khi dữ dội — ồn ào, khi dịu êm — lặng lẽ. Con sóng khi giận dữ thì ào ạt xô bờ, phá phách, cuốn đi tất cả những gì nó muốn, có khi lại hiền hòa, êm dịu sâu lắng.
• Hai thái cực của con sóng cũng là mâu thuẫn trong tâm trạng, cảm xúc của người phụ nữ khi yêu, lúc nổi giông tố thì dữ dội, ồn ào, mạnh mẽ; khi nguôi ngoai thì hiền hoà, dịu dàng, sâu lắng thiết tha. Thật tinh tế, nhà thơ nhận ra trong cái dữ dằn, dông bão của tình yêu chiều sâu của nó là êm dịu, lặng lẽ. Cái êm dịu, hiền hoà, đằm thắm là căn cốt, là điểm về của mọi xáo trộn tâm hồn. Đó là quy luật cuộc đời hết mưa là nắng, hết giận rồi thương. Vì thế, nhà thơ không đảo trật tự từ dịu êm, lặng lẽ lên trước mà để sau, vừa diễn tả thật đắc địa cái tính khí của tình yêu mà vẫn dịu dàng, tha thiết đầy nữ tính.
• Mỗi con sóng nhỏ bé nhưng lại chất chứa trong nó bao khát vọng lớn:

“Sông không hiểu nổi mình Sóng tìm ra tận bể?”

+ Xuân Quỳnh đã tìm ra cái quy luật của cuộc sống tình yêu là sự vận động: “Bởi tình yêu muôn thuở / Có khi nào đứng yên”. Nếu sông không hiểu nổi mình thì sóng sẽ dứt khoát từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp của sông để tìm ra biển lớn, để được thể hiện mình, sống hết mình.

+ Với Xuân Quỳnh, biển bao giò cũng khơi dậy những khát khao, ước vọng lớn lao: “Suốt cuộc đời biển gọi ước mơ/ Nỗi khát vọng những phương trời chưa đến”. Đó không phải là tư tưởng của những người phụ nữ phóng túng, ngang tàng mà đó là khát vọng đẹp, khát vọng mạnh mẽ của trái tim không chấp nhận sự chật hẹp, tù túng, tầm thường của tình yêu, dám vươn tới dù phải trải qua bão tố để đến với biển lớn tình yêu, tìm cho được sự đồng điệu, đồng cảm.

=> Đây là một quan niệm minh bạch, rất quyết liệt, rất khát khao trong tình yêu nhưng không cam chịu, nhẫn nhục.

*Con sóng vĩnh hằng và khát vọng tình yêu tuổi trẻ

“Ôi con sóng ngày xưa Và ngày sau vẫn thế Nỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ.”

Cũng như con sóng, tình yêu mãi mãi trường tồn, vĩnh cửu với thời gian ngày xưa – ngày nay và cả mai sau cũng thế, đó là khát vọng muôn thuở của con người. Xuân Diệu từng nói: “Làm sao sống mà không yêu!”, yêu sẽ làm cho người ta trẻ lại bởi tình yêu không có tuổi. Nhất là tuổi trẻ, tình yêu lại càng nồng cháy, rạo rực, bồi hồi trong trái tim mỗi khi khao khát yêu đương.

*Tình yêu luôn là điều bí ẩn, Xuân Quỳnh đã soi mình trong sóng – biển để truy tìm, lí giải tình yêu.

“Trước muôn trùng sóng bể Em nghĩ về anh, em Em nghĩ về biển lớn Từ nơi nào sóng lên? Sóng bắt đầu từ gió Gió bắt đầu từ đâu Em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhau.”

 

• Biết bao thế hệ loài người đã đi tìm lời giải thích tình yêu là gì? Tình yêu đến khi nào? Từ bao giờ? Vì sao con người yêu nhau? Nhưng “Nơi tình yêu bắt đầu / Cũng là nơi khó nhất / Trái tim dù biết hát / Nhưng chuyện tình dễ đâu”, “Làm sao cắt nghĩa được chữ yêu”, “Đời là một trái tim / Nào ai biết chiều sâu và bến bờ của nó”. Tình yêu là thế giới đầy bí ẩn, dù ai có là “nữ hoàng” của “vương quốc” tình yêu thì cũng khó có thể chiếm lĩnh, cắt nghĩa được tất cả.
• Xuân Quỳnh cũng bộc bạch những băn khoăn, những nỗi niềm thật hồn nhiên, chân thực: “Trước muôn trùng sóng bể/ Em nghĩ về anh, em / Em nghĩ về biển lớn / Từ nơi nào sóng lên? /Sóng bắt đầu từ gió / Gió bắt đầu từ đâu/ Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau”. Cái tôi trữ tình cảm nhận quy luật của tình yêu, nó cũng thật khó hiểu, bất ngờ như thiên nhiên vậy. Nó chiếm lĩnh tâm hồn ta để rồi có khi lại vượt ra ngoài tầm kiểm soát của lí trí, đến – đi bất chợt, còn – mất mong manh, bởi “Lời yêu mỏng mảnh như màu khói / Ai biết tình anh có đổi thay”, cắt nghĩa của Xuân Quỳnh thật mạnh mẽ, trực cảm và thành thật.

*Nỗi nhớ – tình yêu và nguyện ước thuỷ chung

• Tình yêu luôn đồng hành cùng nỗi nhớ, chẳng biết từ bao giò ca dao đã ghi lại cái xúc cảm thật chân thành và nóng bỏng của lòng người trong nỗi nhớ tình yêu: “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ…”, “Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than”, “Khăn thương nhớ ai/ Khăn rơi xuống đất… / Đèn thương nhớ ai / Mà đèn không tắt / Mắt thương nhớ ai/ Mắt ngủ không yên…”. Trong thơ hiện đại, nhiều nhà thơ cũng bày tỏ thật tha thiết, mãnh liệt cảm xúc ấy: “Anh nhớ lắm. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh / Anh nhớ em. Anh nhớ lắm em ơi!” (Xuân Diệu), “Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét…’’(Chế Lan Viên). Xuân Quỳnh diễn tả nỗi nhố của anh và em cũng sâu đậm, tha thiết, khắc khoải, mãnh liệt như thế, nhưng theo một cách khác:

“Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anh Cả trong mơ còn thức.”

• Khổ thơ dôi hẳn hai câu để đủ sức ôm chứa những cảm xúc vô bờ của nỗi nhớ tình yêu. Hoài Thanh đã từng đánh giá: dòng cảm xúc quá chừng sôi nổi khiến câu chữ không thể đi theo những đường viền có sẵn, ý thơ xô đẩy, khuôn khổ thơ phải lung lay. Khổ thơ này được đánh giá là hay nhất trong bài, có ngươi nói là cái đinh của Sóng. Bởi Xuân Quỳnh đã diễn tả thật xúc động nỗi nhớ tình yêu, nỗi nhớ vắt ngang tiềm thức, xuyên thấu cả cõi thực và cõi mộng.
• Thi sĩ đã sử dụng hai hình ảnh so sánh thật đắc địa: Nỗi nhớ của sóng và em. Sóng thì nhớ bờ, em thì nhớ anh. Con sóng dưới lòng sâu – trên mặt nước nhớ bờ ngày đêm không ngủ; lòng em nhớ anh cũng như con sóng kia – trong mơ còn thức. Sự so sánh cộng hưởng, diễn tả nỗi nhớ vô biên tuyệt đích khi em đã yêu anh.

=> Lời thơ giản dị nhưng ý thơ thì đạt đến độ sâu lắng, thấm thía khôn cùng.

• Nỗi nhớ và niềm khát khao về một tình yêu hạnh phúc, Xuân Quỳnh nguyện dâng trọn trái tim cho người mình yêu, thật chân thành, táo bạo, mãnh liệt, thuỷ chung:

“Dẫu xuôi về phương bắc Dẫu ngược về phương nam Nơi nào em cũng nghĩ Hướng về anh một phương.”

• Dù ngược dù xuôi, dù nam dù bắc, dù xa xôi, khó khăn, trắc trỏ… dù thế nào thì lòng em vẫn nghĩ về anh, hướng về anh một phương. Thật mãnh liệt như ca dao “Yêu nhau mấy núi cũng trèo, Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua”.
• Tầng sâu của ngôn từ là thông điệp về một tình yêu thuỷ chung như nhất. Một tình yêu mãnh liệt, trung thực, kiên định, không thay lòng đổi dạ dù bất cứ điều gì xảy ra. Biết rằng ngay trong cảm thức của chính mình, thi sĩ luôn có những dự cảm, lo âu về sự phai tàn, đổ vỡ cùng với những bất trắc bởi “Lời yêu mỏng mảnh như màu khói”… Thế nhưng Xuân Quỳnh vẫn tin tình yêu là “Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng/ Lòng tốt để duy trì sự sống / Cho con người thực sự người hơn”. Đó là nét đẹp tuyệt vời trong quan niệm tình yêu của thi sĩ Xuân Quỳnh. Một tình yêu giàu tính nhân bản: “Trái tim em nằm trong lồng ngực / Giây phút nào em chẳng đập vì anh” (Chỉ có sóng và em). Một tình yêu, một tấm lòng quả là hiếm thấy.
• Ba khổ còn lại: Nhà thơ chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và khát vọng:

“Ở ngoài kia đại dương Trăm ngàn con sóng đó Con nào chẳng tới bờ Dù muôn vời cách trở Cuộc đời tuy dài thế Năm tháng vẫn đi qua Như biển kia dẫu rộng Mây vẫn bay về xa Làm sao được tan ra Thành trăm con sóng nhỏ Giữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm còn vỗ.”

 

• Cuộc đời nhà thơ dù đã phải chịu nhiều những đắng cay, đổ vỡ trong tình yêu nhưng người phụ nữ ấy vẫn hồn nhiên, tha thiết yêu đời, vẫn ấp ủ hi vọng và tin vào hạnh phúc tương lai.
• Nếu sóng là em, bờ là anh thì khát vọng của sóng là luôn hướng vào bờ, tìm về nơi nương tựa của cuộc đời. Xuân Quỳnh rút ra một triết lí: quy luật của tự nhiên cũng như quy luật của cuộc đòi, không thể nào khác được. Xuân Quỳnh vẫn luôn khao khát tìm về bến đỗ của đời mình như con sóng kia dù còn muôn vàn khó khăn, cách trở.
• Bằng sự chiêm nghiệm của trái tim nhạy cảm, nhà thơ nhận ra sự chảy trôi của thời gian, thấm thìa cái vô hạn của thòi gian và cái hữu hạn của kiếp người: “Cuộc đời tuy dài thế / Năm tháng vẫn đi qua / Như biển kia dẫu rộng/ Mây vẫn bay về xa”, lo âu khắc khoải về sự ngắn ngủi, nhỏ bé, mong manh của đời người, không chỉ có ở Xuân Quỳnh mà trong thơ trung đại, nhiều nhà thơ như Hồ Xuân Hương cũng đã cảm nhận được điều đó: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại”. Rồi đến Xuân Diệu – ông hoàng của thơ tình yêu cũng vội vàng, cuống quýt muốn tắt nắng, buộc gió để được tận hưởng hương sắc cuộc đời bởi:

“Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua, Xuân còn non, nghĩa là xuân đã già Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật. Không cho dài thời trẻ của nhân gian, Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn, Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại! Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi, Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời… ”

Nếu Xuân Diệu chạy đua với thời gian để tận hưởng những giây  phút ngắn ngủi của đời người thì Xuân Quỳnh ngược lại, thời     gian — cuộc đời càng ngắn, nhà thơ càng muốn được hi sinh, hiến dâng cho người mình yêu nhiều hơn và càng được yêu nhiều hơn: “Làm sao được tan ra / Thành trăm con sóng nhỏ / Giữa biển lớn tình yêu/ Để ngàn năm còn vỗ”. Thi sĩ muốn hoá thân, tan hoà vĩnh viễn thành trăm con sóng nhỏ để ngàn năm, muôn thuở hát mãi khúc tình ca biển khát bờ.

=> Khát vọng của một trái tim muốn được sống mãi, được yêu mãi thật rộng lớn và mãnh liệt: “Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa/ Nhưng biết yêu anh ngay cả chết đi rồi” (Tự hát). Đó là sự thánh thiện trong trái tim người phụ nữ giàu yêu thương — Xuân Quỳnh.

Kết bài

• Qua hình tượng sóng và em, Xuân Quỳnh đã bộc bạch thật chân thành, táo bạo, không hề giấu giếm khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình, đó là điều hiếm thấy.
• Âm hưởng của bài thơ dào dạt, nhịp nhàng gợi ra những con sóng liên tiếp gối nhau. Lúc trào dâng sôi nổi, lúc dịu êm lắng, lại diễn tả cảm xúc của cái tôi trữ tình vừa đắm say, vừa cuồng nhiệt, vừa âm thầm kín đáo, vừa sâu sắc…
• Bài thơ được đánh giá rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu — một bài thơ xinh xắn, hồn nhiên, trong sáng mà ý nhị, sâu xa.

» Xem thêm :Cảm nhận về tâm trạng của nhân vật trữ tình trong Sóng (Xuân Quỳnh) tại đây.