Chuyển đổi câu chủ động thành bị động (tiếp)
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
1. Có hai cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động :
– Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ “bị” hay “được” vào sau từ (cụm từ) ấy.
Ví dụ a, b, mục 1, phần I trang 64 SGK
+ Về nội dung, hai câu miêu tả cùng một sự việc.
+ Hai câu đều là câu bị động.
+ Về hình thức, câu a dùng từ “được”, câu b không dùng từ “được”.
+ Câu chủ động có thể là : Người ta đã hạ cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải xuống từ hôm “hóa vàng”.
– Chuyển từ (cụm từ) chỉ đôi tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu.
Ví dụ : cụm từ “người ta” trong câu trên đã được lược bỏ.
2. Không phải câu nào có các từ “bị”, “được” cũng là câu bị động.
Ví dụ : hai câu a, b, mục 3, phần I trang 64 SGK, không phải là câu bị động, bởi chúng không có câu chủ động tương ứng.
B. HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
Cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động
– Có hai cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động.
+ Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bị hay được vào sau từ (cụm từ) ấy.
Ví dụ:
Câu chủ động: Gió thổi bay những tàu lá chuối.
Câu bị động: Những tàu lá chuối bị gió thổi bay.
+ Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thòi lược bỏ hoặc chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu.
Ví dụ:
Câu chủ động: Tháng trước, những người thợ xây đã xây xong ngôi nhà này.
Câu bị động: Ngôi nhà này đã được (những người thợ xây) xây xong.
Tuy nhiên, không phải câu nào có các từ bị, được cũng là câu bị động.
Ví dụ:
+ Đầu tôi bị đau.
+ Em gái tôi được giải Nhì trong cuộc thi vẽ tranh của trường.
1. Tìm điểm giống và khác nhau trong hai câu dưới đây:
a) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã được hạ xuống từ hôm “hoá vàng”.
b) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm “hoá vàng”.
Hai câu trên có giống nhau và khác nhau như sau:
– Giống nhau:
+ Cả hai câu đều là câu bị động.
+ Trong hai câu bị động này, người viết đã lược bỏ cụm từ chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu.
– Khác nhau:
+ Câu bị động thường có các từ được, bị như một dấu hiệu hình thức để phân biệt câu chu động và câu bị động.
+ Trong câu bị động a có dùng từ được nhưng trong câu bị động b không dùng từ được, bị.
2. Quy tắc chuyển đổi câu chủ động thành mỗi kiểu câu bị động,
– Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đốì tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bi hay được vào sau từ (cụm từ) ấy.
– Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thòi lược bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu.
3. Những câu dưới đây không phải là câu bị động:
a) Bạn em được giải Nhất trong kì thi học sinh giỏi.
b) Tay em bị đau.
Bởi vì, cụm từ bạn em trong câu a và cụm từ tay em trong câu b là những cụm từ chỉ chủ thể của hoạt động được giải Nhất trong kì thi học sinh giỏi và bị đau chứ không phải chỉ đối tượng của hoạt động. Được trong câu a hàm ý chỉ đánh giá tích cực về sự việc, sự việc được giải Nhất trong kì thi học sinh giỏi là đáng mong muốn. Còn bị trong câu b hàm ý đánh giá tiêu cực về sự việc, sự việc bị đau là không đáng mong.
C. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Chuyển câu chủ động thành câu bị động;
– Chuyển câu bị động theo hai cách.
Các em lưu ý: Khi chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động, ta có thể giữ lại từ (hoặc cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động hoặc không giữ lại từ (hoặc cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động.
a) Một nhà sư vô danh đã xây ngôi chùa ấy từ thế kỷ XIII.
Ngôi chùa ấy đã được (một nhà sư vô danh) xây từ thế kỷ XIII. Ngôi chùa ấy xây từ thế kỷ XIII.
b) Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim.
Tất cả cánh cửa chùa được (người ta) làm bằng gỗ lim.
Tất cả cánh cửa chùa làm bằng gỗ lim.
c) Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào.
Con ngựa bạch được (chàng kị sĩ) buộc bên gốc đào.
Con ngựa bạch buộc bên gốc đào.
d) Người ta dựng một lá cờ đại ở giữa sân.
Một lá cờ dại được (người ta) dựng ở giữa sân.
Một lá cờ đại dựng ở giữa sân.
Chú ý: Dấu ngoặc đơn ( ) đánh dấu những từ ngữ không bắt buộc phải có mặt trong câu, tức là những từ ngữ có thể bị lược bỏ.
3. Bài tập này nêu ba yêu cầu:
– Chuyển câu chủ động thành câu bị động;
– Chuyển câu bị động theo hai cách:
+ Dùng từ dược
+ Dùng từ bị
– Nêu sự khác nhau về sắc thái nghĩa của câu dùng từ được với câu dùng từ bị.
a) Thầy giáo phê bình em.
Em được thầy giáo phê bình.
Em bị thầy giáo phê bình.
Từ hai câu bị động trên ta thấy:
+ Trong Em bị thầy giáo phê bình thì người viết (em) cho rằng việc thầy giáo phê bình là một điều tồi tệ, xấu hổ.
+ Trong Em được thầy giáo phê bình thì người viết (em) cho rằng việc thầy giáo phê bình sẽ giúp cho mình tốt hơn, tiến bộ hơn.
b) Người ta đã phá ngôi nhà ấy đi.
Ngôi nhà ấy đã được người ta phá đi.
Ngôi nhà ấy đã bị người ta phá đi.
Từ hai câu bị động trên ta thấy:
+ Trong Ngôi nhà ấy đã được phá đi thì được có hàm ý đánh giá tích cực về sự việc. Sự việc phá ngôi nhà ấy là sự việc đáng mong muốn, đáng phải làm.
+ Trong Ngôi nhà ấy đã bị phá đi thì bị có hàm ý đánh giá tiêu cực về sự việc. Sự việc phá ngôi nhà ấy là sự việc không đáng mong muôn, không đáng phải làm.
c) Trào lưu đô thị hoá đã thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn.
Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã được trào lưu đô thị hoá thu hẹp.
Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã bị trào lưu đô thị hoá thu hẹp.
Từ hai câu bị động trên ta thấy:
+ Trong Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã được trào lưu đô thị hoá thu hẹp thì được có hàm ý đánh giá tích cực về sự việc. Sự việc trào lưu đô thị hoá thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn là sự việc đáng mong muôn, đáng xảy ra.
+ Trong Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã bị trào lưu đô thị hoá thu hẹp thì bị có hàm ý đánh giá tiêu cực về sự việc. Sự việc trào lưu đô thị hoá thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn là sự việc không đáng mổng muôn, không đáng xảy ra.
3. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Viết một đoạn văn ngắn nói về lòng say mê văn học của em hoặc ảnh hưởng của tác phẩm văn học đối với em.
– Đoạn văn có dùng ít nhất một câu bị động.
Các em tự làm bài tập này.
Trackbacks