Đề 29: Phân tích nhân vật Phương Định trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.
Bài làm
Văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước đã xây dựng nên những bức tượng đài bất tử về các chiến sĩ thanh niên xung phong đã anh dũng chiến đấu cho hoà bình, độc lập của đất nước. Trong số đó, có những nét vẽ khoẻ khoắn về những “cô gái mở đường” dũng cảm trong Khoảng trời hố bom của Lâm Thị Mỹ Dạ ; những cô thanh niên xung phong hồn nhiên, tinh nghịch trong thơ Phạm Tiến Duật Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây ; Gửi em cô thanh niên xung phong) là người “em gái tiền phương”, “vai áo bạc quàng súng trường” trong Lá đỏ của Nguyễn Đình Thi… Lê Minh Khuê cũng đã góp thêm vào đó một chân dung đẹp đẽ, chân thực và sinh động với nhân vật Phương Định trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi.
Hoà chung nhịp đập của thời đại cách mạng, người con gái bé nhỏ đã hi sinh tuổi xuân, chấp nhận cuộc sống gian khổ nơi chiến trường như bao đồng đội khác. Cuộc sống chiến đấu hiểm nguy và đầy gian khổ không làm mờ đi tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên cùng tinh thần lạc quan của người nữ thanh niên xung phong ấy. Nó khiến ta xúc động, cảm phục trước một người con gái bé nhỏ mà kiên cường – một biểu tượng của phụ nữ Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh.
Phương Định là một cô gái Hà Nội. Như bao thiếu nữ Hà thành khác, cô từng có một tuổi thơ êm đềm, hồn nhiên. Đó là những tháng năm học trò vô tư sống cùng người mẹ thân yêu trong một căn phòng nhỏ trên một con phố yên tĩnh. Trong những ngày tháng chiến tranh khốc liệt, giữa khói lửa chiến trường, những kỉ niệm mát lành ấy thường ùa về, làm dịu tâm hồn cô.
Phương Định đẹp một vẻ đẹp thanh xuân. Hãy lắng nghe những lời tự khẳng định bản thân của cô : “Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo : cô có cái nhìn sao mà xa xăm”. Đó là những lời tự đánh giá chân thật, vừa có cái tự hào ngầm của một cô gái tự tin, vừa thể hiện sự thẳng thắn của một người chiến sĩ, một nữ thanh niên xung phong. Giữa cái khốc liệt của chiến trường, vẻ đẹp của Phương Định như một “ngôi sao” lấp lánh, làm dịu đi vùng đất “chỉ có những thân cây bị tước khô cháy”. Vẻ đẹp ấy của cồ đã khiến bao anh lính ngẩn ngơ. Điều ấy làm cô thấy vui – niềm vui hồn nhiên của một thiếu nữ khi vẻ đẹp của mình được khẳng định. Nhưng cô chưa dành tình cảm đặc biệt cho bất cứ ai. Cô cũng không thích “săn đón vồn vã”. Trong khi những người con gái khác “xúm lại đối đáp với một anh bộ đội nói giỏi nào đó” thì cô lại thường “đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt”. Nếu chỉ đọc đến đây, ta sẽ dễ lầm tưởng Phương Định là một cô gái kiêu kì. Hoàn toàn không phải vậy. Cô chỉ là người con gái kín đáo, không hay biểu lộ tình cảm của mình và như cô nói : “chẳng qua tôi điệu thế thôi”. Chỉ một suy nghĩ : “những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ” cũng đủ cho ta thấy tâm hồn trong sáng của cô. Cô là một thiếu nữ, và trên hết, một nữ thanh niên xung phong mang vẻ đẹp và trái tim của một người lính.
Vào chiến trường đã ba năm, sống giữa nơi trọng điểm ác liệt, Phương Định vẫn giữ được sự hồn nhiên, mơ mộng của một cô gái mới lớn. Chính tâm hồn lãng mạn ấy đã giúp cô có thể cảm nhận sâu sắc mọi thứ diễn ra xung quanh, từ khung cảnh khô khốc, xác xơ nơi chiến trườnẹ, cái im lặng của những buổi trưa đến cả ranh giới mỏng manh của sự sống và cái chết. Điều đó chỉ có được ở một tâm hồn có những sợi dây rung cảm tế vi, dễ va đập vào hiện thực để bật lên xúc cảm. Tâm hồn ấy giúp cô có thể vững vàng trước cuộc chiến. Cô vẫn có thể cất vang tiếng hát, dựa vào thành đá mà hát. Ta chợt nhớ tới khẩu hiệu : “tiếng hát át tiếng bom”. “Tiêng hát” không chỉ là tiếng hát mà nó còn là tiếng lòng, là tinh thần lạc quan, là niềm vui sống. Đó là sức mạnh át đi bom đạn, khói lửa chiến tranh. Tinh thần ấy còn được thể hiện trong những niềm vui bình dị, nhỏ bé, hiếm hoi trong những giờ nghỉ giải lao giữa hai lần phá bom : “nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ” ; là niềm “vui thích” như trẻ nhỏ khi bắt gặp một trận mưa đá bất chợt “cuống cuồng” giơ tay hứng mưa. Tất cả, tất cả những điều đó không chỉ cho ta thấy sự hiện diện của một tâm hồn lãng mạn mà còn là minh chứng về sức sống, sức trẻ của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.
Phương Định đã cùng đồng đội của mình trải qua những gian khó của trận chiến. Những cô gái phải sống ở một nơi “không có lá cây xanh”, “chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất”. Âm thanh quen thuộc hàng ngày họ được nghe là tiếng “máy bay rít, bom nổ”. Hoàn cảnh sống khắc nghiệt, công việc của Phương Định và đồng đội “chẳng hề đơn giản” mà khó khăn, nguy hiểm vô cùng. Công việc của cô là sau mỗi trận bom, lao ra trọng điểm, do và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Họ “bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh”. Những cô gái thuộc “tổ trinh sát mặt đường” ấy luôn bị cái chết đe doạ. Trong lời tự thuật của Phương Định, giữa những ấn tượng về sự hiểm nguy của công việc, ta thấy lấp lánh ánh sáng của tinh thần lạc quan, lòng dũng cảm. Cô nói về cái chết nhẹ nhàng như kể một câu chuyện đời thường, xen vào đó những câu bông đùa. Ta nhận ra trong đó lòng quả cảm, sự kiên cường của những người chiến sĩ đã được tôi luyện qua lò lửa chiến tranh của người chiến sĩ “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.
Là một nữ thanh niên xung phong kiên trung, Phương Định vẫn là một cô gái – một cô gái bé nhỏ lắm trước sự “mênh mông” của chiến trường, giữa ranh giới mong manh của sự sống và cái chết. Cô cũng có những giây phút hoang mang trong những lần phá bom : “không gì cô đơn và khiếp sợ hơn khi bom gào thét chung quanh mà không nghe một tiếng trả lời”. Lúc đó, con người cần lắm một âm thanh gần gũi, “dù chỉ một tiếng súng trường thôi, cũng đủ giúp con người thấy mênh mông bên mình sự che chở đồng tình, để có thể có một khả năng tự vệ rất vững…”. Tâm lí đó của Phương Định rất chân thật, cũng là tâm trạng của biết bao người cầm súng trên chiến trường. Giữa những thời khắc khốc liệt, con người rất cần có những điểm tựa để biết mình có đồng đội, để biết mình không đơn độc, để có thể đứng vững. Vì vậy mà cô thanh niên xung phong Phương Định đã “muốn la toáng lên vì thích thú” khi phát hiện ra “xung quanh cao điểm vắng vẻ này có bao nhiêu là người”. Đó là niềm vui của tình đồng đội, đồng chí. Nó mang đến cho Phương Định sức mạnh vì “cô cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình” và cô “không còn sợ nữa”. Những trải nghiệm của Phương Định giúp ta hiểu đâu là cội nguồn sức mạnh tinh thần, ý chí kiên cường của những người chiến sĩ nơi chiến trường. Chính tình yêu, lòng tin tưởng giữa những người đồng đội đã giúp họ chiến thắng mọi gian khổ, vượt qua mọi sợ hãi để vững vàng tay súng, chiến đấu với quân thù.
Không chỉ dũng cảm, lạc quan, hồn nhiên, Phương Định còn là một cô gái sống rất tình cảm và sâu sắc. Sự sâu sắc giúp cô hiểu rõ tính cách từng người, biết phân tích mọi chuyện. Tình cảm cho cô những hành động ấm áp. Cô đã gắn bó với Nho và chị Thao ba năm. Ba con người, ba tính cách khác nhau, giữa chốn khói lửa mịt mùng, đã nương níu vào nhau để cùng sống và chiến đấu. Tình cảm giữa họ không chỉ là tình đồng đội mà còn là tình ruột thịt. Khi Nho bị thương, Phương Định cũng đau đớn, xót xa như chính mình bị chảy máu. Cô chăm sóc cho cô em gái nhỏ tận tình, chu đáo. Có thể nói, “cái hang dưới chân cao điểm” ấy không chỉ là cao điểm của những trận bom mà còn là địa hạt của tình yêu, của những tấm lòng.
Những ngôi sao xa xôi là khúc ca vể những con người dũng cảm, hồn nhiên trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước nhiều hi sinh, gian khổ nhưng cũng rất vẻ vang. Phương Định là một trong số những ngôi sao đó. Cô tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam một thời, tiêu biểu cho những nữ thanh niên xung phong, dù trải qua bao khó khăn, nhưng vẫn luôn giữ vững tinh thần lạc quan và trái tim ấm áp. Sẽ còn mãi trong lòng độc giả Việt Nam hình ảnh cô gái Phương Định – một “ngôi sao xa xôi” sáng lấp lánh trong trái tim nhiều thế hệ bạn đọc.
PHẠM THỊ HỒNG DIÊN
Lời nhận xét :
– Người viết thực sự hiểu đề, phân tích chi tiết các đặc điểm tính cách của nhân vật Phương Định. Bạn đã có những nhận định, bình luận, đánh giá sâu sắc : “Vào chiến trường đã ba năm, sống giữa nơi trọng điểm ác liệt, Phương Định vẫn giữ được sự hồn nhiên, mơ mộng của một cô gái mới lớn. Chính tâm hồn lãng mạn ấy đã giúp cô có thể cảm nhận sâu sắc mọi thứ đang diễn ra xung quanh, từ khung cảnh khô khốc, xác xơ nơi chiến trường, cái im lặng của những buổi trưa đến cả ranh giới mong manh của sự sống và cái chết…”.
– Bố cục bài viết mạch lục, ỷ tứ rõ ràng. Lời văn trong sáng, biểu cảm : “Hoà chung nhịp đập của thời đại cách mạng, người con gái bé nhỏ đã hi sinh tuổi xuân, chấp nhận cuộc sống gian khổ nơi chiến trường như bao đồng đội của mình”.
– Phần so sánh giữa nhân vật Phương Định và các nhân vật khác cần cụ thể, chi tiết hơn để bài viết thêm phong phú.
Xem thêm Kể lại một kỉ niệm giữa em và thầy cô giáo cũ tại đây.
Comments mới nhất