Tài liệu ôn thi THPTQG Ngữ Văn
Bộ tài liệu luyện thi Ngữ Văn được biên soạn theo cấu trúc đề thi mới nhất của Bộ Giáo dục và Đào tạo; dành cho học sinh THPT ôn luyện, chuẩn bị cho các kỳ thi Quốc Gia. HOC360.NET xin giới thiệu đến bạn đọc bộ tài liệu ôn tập bao gồm các phần về các kiến thức:
+ Trọng tâm kiến thức tác giả, tác phẩm cần ghi nhớ
+ Các đề bài ôn luyện các dạng văn nghị luận xã hội, văn học.
Hy vọng bộ tài liệu sẽ giúp ích cho các bạn học sinh lớp 12 ôn tập tốt và đạt kết quả thi cao!
Đề bài chi tiết:
Cảm nhận của anh, chị khi đọc đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
—–~~~—–
I. Yêu cầu của đề:
- Nội dung: Đề yêu cầu phân tích một hình tượng nghệ thuật. Trên cơ sở hiểu biết những đặc sắc trong sáng tác của Hoàng Phủ Ngọc Tưòng và bài kí làm nổi bật lên vẻ đẹp dòng sông Hương, vẻ đẹp thiên nhiên phong phú, đa dạng, huyền ảo, đầy chất thơ như đời sống, như tâm hồn con người xứ Huế. Từ đó thấy được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả giành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước.
Đây là bài bút kí giàu chất tuỳ bút bởi lối viết tự do, phóng khoáng mang đậm cái tôi tài hoa, uyên bác ở nhiều lĩnh vực triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí,… của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Khi khám phá tác phẩm, học sinh có thể xác lập ý theo nhiều cách, dưới đây là một gợi ý:
+ Vẻ đẹp dòng sông Hương nơi thượng nguồn (Sông Hương có cội nguồn sâu sắc với dãy Trường Sơn).
+ Vẻ đẹp con sông với kinh thành Huế.
+ Vẻ đẹp con sông với lịch sử và thi ca.
- Phương pháp lập luận: Phân tích, chứng minh kết hợp với bình luận và cảm xúc của người viết.
- Tư liệu: Chủ yếu dẫn chứng trong tác phẩm, có thể lấy một số tư liệu văn khác cho bài viết thêm sinh động, hấp dẫn.
II. Lập dàn ý
Mở bài
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết bút kí. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là ở sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí… Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? của ông viết tại Huế năm 1981, là một trong những tác phẩm đặc sắc vừa thể hiện những nét đẹp độc đáo của sông Hương, vừa thể hiện nét tài hoa, uyên bác của “cái tôi” Hoàng Phủ Ngọc Tường nhạy cảm, tinh tế, nhất mực say mê cái đẹp của Quê hương, đất nước.
Thân bài
Ai đã đặt tên cho dòng sông? là bài bút kí giàu chất tuỳ bút bởi lối viết hết sức tự do, phóng khoáng. Theo quan niệm của Nguyễn Tuân, tuỳ bút là lối viết văn “độc tấu”, trong đó nhân vật chính là “cái tôi” của tác giả. Vì vậy xét đến cùng sức hấp dẫn của bút kí này là “cái tôi” của Hoàng Phủ Ngọc Tường – một “cái tôi” tài hoa với vốn văn hóa sâu rộng, tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, ông đã đem đến cho người đọc được chiêm ngưỡng một thực thể thẩm mĩ tuyệt vời của tạo hoá ban tặng. Đó là dòng sông Hương của Huế thơ, Huế mộng.
*Sông Hương có cội nguồn quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn
- Sông Hương như một bản trường ca của rừng già với nhiều tiết tấu hùng tráng, dữ dội. Khi nó “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”‘, lúc “mãnh liệt vượt qua ghềnh thác”; khi “cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực sâu”; lúc “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
- Với biện pháp nhân hóa, sông Hương được ví như một “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, “bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng”.
- Khi ra khỏi rừng già, sông Hương được chế ngự để nhanh chóng trở thành người con gái mang sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của vùng văn hóa xử sở này.
=> Dưới ngòi bút tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương vùng thượng lưu toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hoang dại đầy cá tính. Nó sinh động như một cơ thể sống vô cùng hấp dẫn.
*Sông Hương với kinh thành Huế
- Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc lộ nét tài hoa, lịch lãm trong lối viết của tác giả. Người đọc khó cưỡng lại sức hấp dẫn toát ra từ thủ pháp nhân hóa, từ cách dùng hàng loạt các động từ diễn tả cái dòng chảy thật sống động qua các địa danh khác nhau của xứ Huế.
+ Giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoang dại, sông Hương như “cô gái đẹp ngủ mơ màng”.
+ Khi ra khỏi vùng núi, sông Hương như nàng tiên được đánh thức bừng lên sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân trong sự “chuyển dòng liên tục”… “trôi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”…
+ Vừa mạnh mẽ, vừa dịu dàng, sông Hương có lúc “mềm như tấm lụa” khi qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo; có khi ánh lên những phản quang nhiều màu sắc “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”; lúc qua dãy đồi phía tây nam thành phố, sông Hương mang vẻ đẹp trầm mặc; khi qua lăng tẩm, đền đài, sông Hương mang niềm kiêu hãnh thâm u của những vua chúa đang yên giấc ngàn thu được phong kín trong những rừng thông u tịch: “Bốn bề núi phủ mây phong / Mảnh trăng thiên cổ bóng tùng vạn niên” cho đến lúc bừng sáng, tươi tắn và trẻ trung khi “gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà”…
=> Bút pháp kể – tả được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa trong đoạn văn, tác giả đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú của thiên nhiên, tạo hóa.
- Sông Hương khi chảy vào thành phố thân yêu, có lẽ đây là đoạn tác giả nói về sông Hương đẹp nhất, duyên dáng, trữ tình nhất. Nó như đã tìm đúng đường về, tìm thấy chính mình. Nó “vui hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long”. Dòng sông “kéo một nét thẳng” theo hướng tây nam – đông bắc, cuối đường, “nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng… in ngần trên nền trời… như những vành trăng non”, rồi “uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến khiến dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”. Cách so sánh như thế thực quá tài tình! Sông Hương về đến Huế và đã mang được linh hồn mảnh đất, con người nơi đây.
- Khác với những dòng sông cũng chảy qua thành phố như sông Xen (Pari), sông Đa-nuýp (Pu-đa-pét) và sông Nê-va (Nga), sông Hương khi qua thành phố lại trôi đi thật chậm, cơ hồ như chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh.
+ Dòng sông được nhìn dưới góc độ hội hoạ với những chi lưu của nó tạo ra những đường nét thật tinh tế, làm nên vẻ đẹp cố đô.
+ Dòng sông lại như một quý điệu chảy lững lờ… đấy là điệu Slow bồng bềnh trên nghìn ánh hoa đăng hội rằm tháng Bảy, … qua Huế bỗng ngập ngừng, vấn vương như một nỗi lòng muốn đi muốn ở. Dòng sông cứ chùng chình như chờ, như đợi, mơ màng, suy ngẫm như muốn lưu giữ lại những giá trị cổ xưa trước khi ra biển cả.
+ Vối cái nhìn say đắm của một trái tim đa tình, sông Hương là người tình dịu dàng và thủy chung với Huế. Điều này được nhà văn diễn tả trong một phát hiện thú vị: “Rời khỏi kinh thành sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói”. Những khúc quanh bất ngờ lại được tác giả cảm nhận thật khác lạ, tự nhiên dường như cũng giống như con ngưòi ở nơi đây, có cái gì “như vấn vương, cả một chút lắng lơ kín đáo của tình yêu”. Và còn giống như tình yêu của Thúy Kiều – Kim Trọng trong đêm tự tình ở ngã rẽ này để nói lời thề trước khi về với biển cả. Như vậy, trong cảm nhận của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương và Huế chẳng khác nào một cặp tình nhân, quyến luyến, ngập ngừng, dùng dằng tiếc nuối bởi sông Hương làm đẹp cho Huế, và Huế cũng khiến cho sông Hương mang vẻ đẹp riêng không thể lẫn với bất kì dòng sông nào.
=> Cách so sánh, liên tưởng thật sâu sắc, uyên bác, cùng với ngôn từ chan chứa chất thơ, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đem lại cho người đọc nhiều thú vị trong lối hành văn. Ông phải là người am hiểu và yêu xứ Huế nhường nào mới có được những trang văn hay đến thế.
*Sông Hương với lịch sử dân tộc và thi ca
- Sông Hương trong nét thơ mộng còn mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu ấn những thế kỉ vinh quang. Từ thuở các vua Hùng dựng nước cho đến Dư địa chí của Nguyễn Trãi,… qua những thế kỉ trung đại “nó vẻ vang soi bóng xuống kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”. Từ thế kỉ XIX nó liên tiếp chứng kiến các cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ oanh liệt của dân tộc. Dòng sông của sử thi viết lên giữa màu cỏ lá xanh biếc, tự hiến đời mình làm nên những chiến công để rồi qua đi những năm tháng oanh liệt ấy, sông Hương lại trở về như một cô gái dịu dàng, thủy chung, say đắm lòng người.
- Sông Hương và thi ca: dòng sông oanh liệt, dòng sông dịu dàng, thơ mộng đã thành nguồn cảm hứng của thi ca biết bao thế hệ.
+ Trong mắt của Tản Đà – “Dòng sông trắng lá cây xanh”.
+ Với Cao Bá Quát “như lưỡi kiếm dựng trời xanh đầy khí phách”.
+ Với Tố Hữu thì dòng sông thành sức mạnh phục sinh tâm hồn “cô gái giăng ca”…
+ Còn nữa: “Con sông dùng dằng con sông không chảy / Sông chảy vào lòng Huế nên rất thơ” (Thu Bồn).
+ “Con sông nửa thực nửa mơ / Nửa mong Lí Bạch nửa chờ Khuất Nguyên” (Nguyễn Trọng Tạo).
=> Môi nhà thơ một cảm nhận và có một nhà thơ đã đến nơi đây – bên dòng sông lặng ngắm, bâng khuâng hỏi: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” mà thơ mộng, huyền ảo, ngọt ngào, thơm mát đến thế.
Kết bài
Đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông? của Hoàng Phủ Ngọc Tường là đoạn văn xuôi đặc sắc đầy chất thơ về dòng sông Hương. Với tình yêu say đắm thiết tha dòng sông xứ sở, với vốn hiểu biết sâu rộng về văn hoá, lịch sử, địa lí,… Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cống hiến cho người đọc một văn bút tài hoa, khiến sông Hương đẹp như một bức hoạ đồ; nhẹ nhàng êm ái như điệu Slow, dịu dàng cuốn hút như một ngưòi tình trong mộng gợi cho người đọc bao khát khao được đến với sông Hương của xứ Huế thơ – Huế mộng- Một công trình nghệ thuật tuyệt vời tạo hoá ban tặng cho Việt Nam đất nước con người.
» Xem thêm : Phân tích vẻ đẹp hình tượng sông Hương trong Ai đã đặt tên cho dòng sông tại đây.
Trackbacks