Thực hành văn bản – Bài 1 Truyện – Ngữ Văn 6 mới

BÀI 1 – TRUYỆN

THỰC HÀNH VĂN BẢN

Thực hành văn bản là phần nội dung trong sách Ngữ Văn 6 mới bộ Cánh Diều giúp các học sinh nâng cao kỹ năng đọc hiểu văn bản. Đọc trước truyện Sự tích Hồ Gươm để chuẩn bị cho bài thực hành văn bản tại lớp thật hiệu quả.

Sự tích Hồ Gươm

1. Chuẩn bị

• Xem lại hướng dẫn nêu trong mục Chuẩn bị ở bài Thánh Gióng để vận dụng vào đọc hiểu văn bản trong phần đọc hiểu của thực hành văn bản.

>> Xem tại đây: Đọc hiểu văn bản – Bài 1: TRUYỆN – Ngữ Văn 6 mới

• Đọc trước truyện Sự tích Hồ Gươm: hãy tưởng tượng và miêu tả nơi cất giữ thanh gươm mà Rùa Vàng nhận từ tay Lê Lợi.

2. Đọc hiểu

(1) Vào thời giặc Minh^[1] đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược, thiên hạ^[2] căm giận chúng đến xương tuỷ. Bấy giờ, ở vùng Lam Sơn^[3], nghĩa quân nổi dậy chống lại chúng, nhưng trong buổi đầu thế lực^[4] còn non yếu nên nhiều lần nghĩa quân bị thua. Thấy vậy, đức Long Quân^[5] quyết định cho nghĩa quân mượn thanh gươm thần để họ giết giặc.

(2) Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm no, Thận thả lưới ở một bên vắng như thường lệ. Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.

Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt ấy mắc vào lưới. Lấy làm lạ, Thận đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem. Bỗng chàng reo lên:

– Ha ha! Một lưỡi gươm!

(3) Về sau Thận gia nhập đoàn quân khởi nghĩa Lam Sơn.

Chàng hăng hái, gan dạ, không nề nguy hiểm. Một hôm, chủ tướng Lê Lợi cùng mấy người tuỳ tòng^[6] đến nhà Thận. Trong túp lều tối om, thanh sắt hôm đó tự nhiên sáng rực lên ở xó nhà. Lấy làm lạ, Lê Lợi cầm lên xem và thấy có hai chữ “Thuận Thiên”^[7] khắc sâu vào lưỡi gươm. Song tất cả mọi người vẫn không biết đó là báu vật.

Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả. Lúc đi qua một khu rừng, Lê Lợi bồng thấy có ánh sáng lạ trên ngọn cây đa. Ông trèo lên mới biết đó là một cái chuôi gươm nạm ngọc. Nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận, Lê Lợi rút lấy chuôi giắt vào lưng.

Ba ngày sau, Lê Lợi gặp lại mọi người, trong đó có Lê Thận. Lê Lợi mới đem chuyện bắt được chuôi gươm kể lại cho họ nghe. Khi đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.

(4) Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:

– Đây là Trời có ý phó thác^[8] cho minh công^[9] làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!

Từ đó, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía. Uy thế^[10] của nghĩa quân vang khắp nơi. Họ không phải trốn tránh như trước mà xông xáo đi tìm giặc. Họ không phải ăn uống khổ cực như trước nữa, đã có những kho lương mới chiếm được của giặc tiếp tế cho họ. Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, cho đến lúc không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước.

(5) Một năm sau khi đuổi giặc Minh, một hôm Lê Lợi – bấy giờ đã làm vua – cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Nhân dịp đó, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Khi thuyền rồng tiến ra giữa hồ, tự nhiên có một con rùa lớn nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước. Theo lệnh vua, thuyền đi chậm lại. Đứng ở mạn thuyền, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người tự nhiên động đậy. Con rùa không sợ người, nhô đầu lên cao nữa và tiến về phía thuyền vua. Nó đứng nổi trên mặt nước và nói: “Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân!”.

Vua nâng gươm hướng về phía Rùa Vàng. Nhanh như cắt, rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh.

Từ đó, hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm^[11].

Theo NGUYỄN ĐỔNG CHI

(In trong sách Ngữ văn 6, tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2017)

Câu hỏi thực hành văn bản:

1. Em hãy nêu những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm.

2. Trong truyện, nhân vật nào nổi bật? Nhân vật ấy có đặc điểm gì?

3. Những chi tiết nào liên quan đến lịch sử? Theo em, những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo?

4. Truyện muốn ca ngợi hay giải thích điều gì? Điều ấy có ý nghĩa như thế nào?

5. Viết bài văn kể lại một truyện truyền thuyết hoặc cổ tích

*Chú thích:

[1]    Giặc Minh: quân nhà Minh (Trung Quốc), chiếm nước ta từ năm 1407 đến năm 1427.

[2]    Thiên hạ: mọi người.

[3]    Lam Sơn: nơi Lê Lợi khởi nghĩa, thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.

[4]    Thế lực: sức mạnh, ảnh hưởng dựa vào địa vị xã hội hay cương vị cá nhân mà có.

[5]    Đức Long Quân: vua Thuỷ Tề (đức: tiếng tôn xưng vua chúa, thần thánh,…)

[6]    Tuỳ tòng: đi theo để giúp việc.

[7]    Thuận Thiên: thuận theo ý trời, đây là tên thanh gươm (sau chiến thắng quân Minh, Lê Lợi lấy hiệu là Thuận Thiên).

[8]    Phó thác: tin cẩn mà giao cho.

[9]    Minh công: từ dùng để tôn xưng người có danh vị, sáng suốt (ở đây chỉ Lê Lợi).

[10]  Uy thế: thế mạnh do quyền lực tạo nên, khiến người khác phải e dè, nể sợ.

[11]  Hoàn Kiếm: trả lại kiếm (gươm).