Luyện từ và câu : Dấu hai chấm – Tiếng việt 4

A – Mục tiêu bài học

         – Tác dụng của dấu hai chấm trong câu: báo hiệu bộ phận đứng sau nó là lời nói của một nhân vật, là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.

         – Biết vận dụng vào bài viết của mình.

B – Tìm hiểu nội dung (Hướng dẫn làm bài tập)

I – Nhận xét

         Trong các câu văn, câu thơ sau đây (SGK trang 22), dấu hai chấm có tác dụng gì?

         – Câu a: Dấu hai chấm báo hiệu phần sau là lời nói của nhân vật (Bác Hồ), ở trường hợp này, dấu hai chấm dùng phối hợp với dấu ngoặc kép.

         – Câu b: Dấu hai chấm báo hiệu phần sau là lời nói của nhân vật (Dế Mèn). Trong trường hợp này, dấu hai chấm dùng phối hợp với dấu gạch ngang (gạch đầu dòng).

         – Câu c: Dấu hai chấm báo hiệu bộ phận đi sau là lời giải thích rõ những điều kì lạ mà bà già nhận thấy khi về nhà, như sân đã được quét sạch, lợn đã được ăn no, cơm nước đã nấu tinh tươm…

II – Ghi nhớ (Đọc SGK).

III – Luyện tập

1. Trong các  câu sau, (SGK trang 23) mỗi dấu hai chấm có tác dụng gì?

         – Câu a: Dấu hai chấm thứ nhất phối hợp với dấu gạch đầu dòng có tác dụng báo hiệu bộ phận đứng sau nó là lời nói của nhân vật (“Tôi”). Dấu hai chấm thứ hai phối hợp với dấu ngoặc kép báo hiệu phần sau là câu hỏi của nhân vật (cô giáo).

         – Câu b: Dấu hai chấm có tác dụng giải thích cho bộ phận đứng trước (những cảnh tuyệt đẹp của đất nước) là những cảnh gì?

2. Viết một đoạn văn theo truyện Nàng tiên ốc trong đó ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm.

         – Một lần, dấu hai chấm dùng để giải thích.

         – Một lần, dấu hai chấm dùng để dẫn lời nhân vật.

Đoạn văn tham khảo

         Ngày xưa có một bà lão nghèo, chuyên đi mò cua bắt ốc. Một hôm, bà bắt được một con ốc rất xinh đẹp; nó có một cái vỏ màu xanh biếc. Bà rất yêu con ốc này nên quyết định không bán và đem nó thả trong một chiếc chum nước.

         Hàng ngày bà đi làm, nhưng khi về đến nhà, bà rất đỗi ngạc nhiên vì: sân nhà đã sạch sẽ, lợn đã ăn no, vườn rau sạch cỏ, cơm nước tinh tươm. Bà băn khoăn tự hỏi: “Ai là người đã giúp mình đây nhỉ?”

         Thế là bà quyết định rình xem chuyện gì đã xảy ra. Điều khiến bà không thể ngờ được chính là cô gái từ trong chiếc vỏ ốc chui ra. Bà liền bí mật đập vỡ chiếc vỏ ốc kia đi, rồi ôm chầm lấy cô gái. Từ đó cô gái và bà lão sống hạnh phúc bên nhau.