DẤU NGOẶC KÉP
Những nội dung cơ bản cần nắm vững
Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp; Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai; đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san… dẫn trong câu văn.
A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI
I. Công dụng của dấu ngoặc kép
Dấu ngoặc kép được sử dụng để đánh dấu:
– Từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp.
– Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai.
– Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san,… được dẫn.
a) Thánh Găng-đi có một phương châm: ”Chinh phục được lòng người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lai càng khó hơn”,(Theo Lâm Ngữ Đưòng)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu một câu dẫn trực tiếp.
b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra “dải lụa”ấy nặng tới 17 nghìn tấn!
(Theo Thuý Lan).
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt.
c) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ văn minh”, “khai hoá” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. (Thép Mới)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa có hàm ý mỉa mai.
d) Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giác ngộ”, “Bên kia sông đuống”,… ra đời. (Ngữ văn 7, tập 2)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu tên tác phẩm được dẫn.
II, Việc sử dụng dấu ngoặc kép
Với các công dụng như trên, khi sử dụng dấu ngoặc kép, chúng ta phải hết sức linh hoạt và sáng tạo nhằm đạt hiệu quả cao trong diễn đạt.
B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Bài tập này yêu cầu các em giải thích công dụng của dấu ngoặc kép trong những đoạn trích dẫn ở SGK, trang 142 – 143.
a) Nó cứ làm im như nó trách tôi; nó kêu ư ử như muốn bảo tôi rằng: “Aỉ Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” (Nam Cao)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu lời nói trực tiếp của con chó vàng được lão Hạc tưởng tượng ra.
b) Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm. (Ngô Tất Tô)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa có hàm ý mỉa mai, châm biếm.
c) Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn. (Nguyên Hồng)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ được mượn lại lời người khác trong chuỗi lời nói của người viết.
d) Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên “An-nam-mít” bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. Ầy thế mà cuộc chiến tranh vui tưới vừa bùng nổ, thi lập tức họ biến thành những đứa “con yêu”, những người “bạn hiền” của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho các danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”. (Nguyễn Ái Quốc)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu những từ ngữ được tác giả mượn lại lời người khác trong bài viết của mình và dùng có hàm ý mỉa mai.
e) Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:
Nghe càng đắm, ngắm càng say,
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.
Cái thứ “mặt sắt” mà “ngây vì tình” ấy quả không lấy gì làm đẹp!
(Hoài Thanh)
Dấu ngoặc kép trong đoạn trích được dùng để đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp, ở đây, Hoài Thanh đã mượn những từ ngữ của Nguyễn Du trong Truyện Kiều để dùng lại trong bài viết của mình.
2. Bài tập này yêu cầu các em đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) và giải thích lí do.
a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo:
– Nhà này xưa nay quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là “cá tươi”
Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ “tươi” đi.
(Theo Treo biển)
– Đặt dấu hai chấm vào sau cười bảo để đánh dấu sự xuất hiện của một lời thoại.
– Đặt dấu ngoặc kép vào “cá tươi”, “tươi” để đánh dấu từ ngữ được mượn lại của ngưòi khác.
b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu”. (Tạ Duy Anh)
– Đặt dấu hai chấm sau chú Tiến Lê để đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
– Đặt dấu ngoặc kép vào phần còn lại vì đó là phần dẫn lại lòi của ngưòi khác.
c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: “Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào…”. (Nam Cao)
– Đặt/ dấu hai chấm sau bảo hắn để đánh dấu lời dẫn trực tiếp sau đó.
– Đặt dấu ngoặc kép vào phần còn lại vì đó là phần dẫn lời nói trực tiếp của ông giáo.
Xem thêm : Giúp em học tốt ngữ văn 8 – Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh
3. Bài tập này yêu cầu các em giải thích vì sao hai câu dẫn trong SGK, trang 143 -144 có ý nghĩa giống nhau mà dùng những dấu câu khác nhau.
Câu a dẫn lời trực tiếp, dẫn nguyên văn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh nên phải dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
Câu dẫn lời gián tiếp, không dẫn nguyên văn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh nên không dùng dấu câu nào mà nối liền vào lời của người viết.
4. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép.
– Giải thích công dụng của các loại dấu trên.
Học sinh tự làm.
5. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép trong một bài học ở SGK Ngữ văn 8, tập một.
– Giải thích công dụng của các loại dấu câu trên.
Học sinh tự làm.
Trackbacks