Thuyết minh về Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
__________________________ BÀI SỐ 137 __________________________
Thuyết minh về Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
BÀI LÀM
“Dù ai buôn đâu bán đâu
Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về
Dù ai buôn bán trăm nghề
Mồng chín tháng tám thì về chọi trâu”.
Không ít người trong chúng ta biết đến câu ca nổi tiếng về hội chọi trâu ở Đồ Sơn, Hải Phòng. Chọi trâu ở Đồ Sơn là một ngày hội, gắn với tục thờ thuỷ thân và tục hiên sinh. Nhưng độc đáo hơn cả là thể hiện tinh thần thượng võ của người dân đất cảng.
Hội chọi trâu ở Đồ Sơn có từ bao giờ, tới nay chưa biết. Còn truyền thuyết về nguồn gốc lễ hội này thì có rất nhiều. Theo truyền thuyết, từ rất lâu, một số ngư dân ở bể Thần Hóa bị bão làm trôi dạt vào chân núi Tháp. Khi đó Đồ Sơn còn hoang vu, con người bất lực trước thiên nhiên, họ chỉ biết cầu xin thần linh phù hộ. Vào dịp rằm tháng tám, chợt nhìn thấy trên biển có vòng hào quang lớn, giữa hào quang là một cụ già đầu tóc bạc phơ, ngắm nhìn một đôi trâu đang chọi nhau trên sóng. Người Đồ Sơn thuở ấy tin rằng thần linh phù hộ nên lập đền thờ theo duệ hiệu thần là “Điểm tước Đại vương”. Họ đi mua trâu về mổ để tế thần. Người dân cũng cho rằng thần thích xem trâu chọi nên hàng năm tổ chức chọi trâu để tế thần và hội chọi trâu bắt nguồn từ đó. Ngoài ra còn có một vài truyền thuyết khác. Mỗi một truyền thuyết đều gắn với một sự tích kì bí khác nhau, nhưng đều khẳng định: Hội chọi trâu là mĩ tục hào hùng mang tính thượng võ, tính táo bạo và lòng quả cảm rất độc đáo của người Đồ Sơn.
Để có những ngày hội náo nức, người dân Đồ Sơn phải chuẩn bị rất công phu trong khoảng 8 tháng. Điều quan trọng bậc nhất là việc tìm và nuôi dưỡng trâu. Sau Tết âm lịch, các “sới chọi” đều cử người có nhiều kinh nghiệm đi khắp nơi đề mua trâu. Họ thường đến những vùng lân cận như Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình… và một số huyện ở ngoại thành Hải Phòng để tìm kiểm trâu. Theo kinh nghiệm thi trâu chọi ở những nơi này thường giật giải nhiều hơn. Chọn trâu là một công việc cầu kì và tỉ mỉ. Những con trâu đủ tiêu chuẩn là những con trâu đực khoẻ mạnh: ức rộng, cổ tròn dài và hơi thu nhỏ về phía đầu, sừng trâu phải đen như mun, đầu sừng vênh lên như hai cánh cung, giữa hai sừng có túm tóc hình chóp trên đỉnh đầu là khoáy tròn. Mắt trâu phải đen, tròng đỏ. Mặt trâu càng giống mặt ngựa là trâu chọi hay. Việc chọn trâu đã khó, việc huấn luyện trâu càng khó hơn. Những người được cử ra chăm sóc trâu thường là những người có nhiều kinh nghiệm. Trâu chọi được nuôi ở chuồng riêng, kín đáo, không cho trâu chọi trông thấy trâu nhà. Mục đích là để khôi phục bản năng hoang dã. Trâu được huấn luyện tại các “sới chọi”. Những người nhiều kinh nghiệm mới huấn luyện cho trâu có những miếng đánh hay, độc đáo. Trâu được chọn là trâu chọi, mọi người đều phải gọi là ông trâu. Trâu nào đoạt giải nhất, được tôn lên thánh cụ: Cụ Trâu. Ở Đồ Sơn, mỗi phường đều có những người mê trâu chọi, có kinh nghiệm tìm, chăn dắt, huấn luyện trâu chọi, đáng tôn bậc nghệ nhân. Trong ngày hội, tên của họ được nhắc đến với tư cách là chủ của “ông trâu” đang vào trận.
Hội chọi trâu ở Đồ Sơn diễn ra chính thức vào ngày 9/8 âm lịch hàng năm. Tuy nhiên trước đó đã có hai cuộc đấu loại vào trung tuần tháng 5 và 6 âm lịch. Lễ hội chọi trâu cũng như nhiều lễ hội khác có hai phần, phần lễ và phần hội
đan xen. Từ ngày mùng một đầu tháng, các vị cao niên trong làng đã ra làm lễ tế thần Điểm Tước ở đinh Tổng. Lúc này, các làng có trâu chọi đều phải ra làm lễ. Sau đó là lễ rước nước (có gắn với tục tế Thuỷ Thần). Lọ nước thần mỗi năm thay một lần được từng làng (phường) mang về đình riêng. Tại đình làng, các chủ trâu được cho trâu ra làm lễ Thành Hoàng. Sau khi làm lễ thần, trâu chọi đã chính thức được gọi là “ồng trâu”, là biểu tượng của tâm linh, là niềm tin, và là ước vọng của người dân nơi đây. Sáng ngày chính hội, 9/8 âm lịch, dân cư trong phường đều kéo ra đình. Mở đầu lễ hội là cuộc tế lễ. Tiếp theo là đám rước trâu độc đáo có phường bát âm cùng một kiệu lớn do mười hai trai đinh vạm vỡ khiêng. Sáu con trâu được tắm rửa sạch sẽ, lưng trùm vải đỏ, sừng thắt dải lụa hồng. Sau đến nghi thức múa cờ của hai thanh niên như là hai đội quân đang giao chiến, trình diễn vừa uyển chuyển, vừa mạnh mẽ, màu sắc biến hoá linh hoạt và huyền ảo trong những âm thanh của trống, thanh la. Theo cách nói của các lão làng, tiếng trống, tiếng thanh la có tác dụng tạo không khí trong sân bãi thúc giục các “ông trâu” thi đấu thêm phần quyết liệt. Với màn múa cờ, những iá cờ vung lên quật xuống mạnh mẽ, dứt khoát, nhịp nhàng, có lúc đan chéo vào nhau như hai đội quân đang giao chiến, thể hiện sự dũng cảm của con người chống chọi với biển khơi. Múa cờ xong, lễ rước các “Ông trâu” ra sới đấu với kiệu bát cống, long đình bát biểu, cờ thần bay phấp phới, rộn rã trong tiếng nhạc bát âm. Từng đôi trâu được dắt ra đứng dưới chân cột cờ Ngũ Phụng.
Tiếng trống, tiếng chiêng khai hội, dịch loa gọi các “ông trâu” vào trận vang lên. Từ hai cổng bắc – nam của sới đấu, từng đôi trâu được dắt ra đứng dưới chân cột cờ Ngũ Phụng (ở hai bên). Hiệu lệnh phát ra thì hai trâu từ hai phía di chuyển lại gần nhau hơn, cách nhau chừng 20m. Hiệu lệnh tiếp theo người dắt trâu đột nhiên rút dây mũi, hai trâu liền lao vào nhau. Cuộc đấu diễn ra trong tiếng reo hò vang dậy của hàng ngàn khán giả. Thường thì các chú trâu đâm phập vào nhau, một tiếng động khô khốc của sọ trâu, sừng trâu va chạm. Cú đánh này có tên là miếng “hổ lao”. Sau miếng hổ lao có khi làm nồ mắt, long sừng, vỡ sọ, hai đấu thủ hăng tiết choãi chân lấy tấn, cố đầy lùi hoặc lật ngửa đối phương bằng cặp sừng khóa chặt vào nhau. Nhiều cặp trâu vào trận cứ ung dung, cứ nhởn nhơ gặm cỏ, hít hít, nghênh nghênh, người am hiểu, biết rằng đây là lúc trâu đang thăm dò nhau để tìm ra ngón đòn quyết định. Có trận chỉ diễn ra dăm phút, sự phân thắng bại rất nhanh. Song có trận kéo dài hàng tiếng đồng hồ vẫn không phân thắng bại. Không khí sới chọi sôi động, tiếng cổ vũ, vỗ tay, reo hò vang dậy. Cuối trận đấu là màn thu trâu. Màn “thu trâu” diễn ra đầy tính nghệ thuật và không kém phần hồi hộp. Khi con trâu thua bỏ chạy, trâu thắng vẫn còn hăng máu đuổi theo, người bắt trâu có nhiệm vụ giữ trâu thắng lại. Đây là một việc làm dũng cảm, vì hai trâu chỉ cách nhau vài mét, nếu không có kinh nghiệm sẽ rất nguy hiểm.
Sau trận đấu, dù thắng hay thua, trâu chọi đều được xẻ thịt để lễ tạ Thành hoàng. Thịt trâu chọi còn được đem bán, người mua với ý nghĩa lấy lộc cho cả năm. Theo quan niệm cổ xưa, nếu trâu làng nào thắng trận trong lễ hội, năm ấy cả làng sẽ gặp nhiều may mắn, mưa thuận gió hoà, mọi người bình yên trong suốt hành trình đi biển. Nhưng có lẽ ý nghĩa hơn cả, lễ hội chọi trâu mang đậm nét văn hoá tâm linh của người dân miền biển đã và đang trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách, góp phần tạo nên phong cách rất riêng cho một vụng duyên hải.
Thuyết minh về Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
>> Xem thêm :
Comments mới nhất