Mời bạn đọc tham khảo bài viết phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ cùng đầy đủ với 3 phần mở bài, thân bài, kết bài. Đồng thời, bài viết là tài liệu tham khảo giúp bạn soạn bài trước khi lên lớp.
PHÂN TÍCH BÀI THƠ “MÙA XUÂN NHO NHỎ” CỦA THANH HẢI
Thanh Hải là một trong những nhà thơ xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, ông đã để lại nhiều tác phẩm đặc sắc. Bài thơ mùa xuân nho nhỏ được viết năm 1980, không lâu trước khi qua đời, là một trong những sáng tác tiêu biểu nhất của nhà thơ. Bài thơ thể hiện cảm xúc thiết tha vui sướng trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước con người qua đó thể hiện khát vọng sống và dâng hiến của nhà thơ.
Mùa xuân – nàng thơ của biết bao người nghệ sĩ. Xuân là thước đo của vòng tuần hoàn thời gian, hạn định của không gian và niềm hy vọng vào viễn cảnh tươi sáng, vào những vị lai hạnh phúc của con người, và mùa xuân ấy thậm chí nhuốm màu thế sự. Nhiều thi nhân đã vài lần hóa thân thành lãng tử lang thang đến mọi nơi chốn của thế gian để góp nhặt những hương, những sắc của thi liệu mùa xuân. Hơi thở mùa xuân đong đầy trong “Mùa xuân chín” của Hàn Mặc Tử. Màu xuân giản dị nơi thôn quê qua những câu thơ trữ tình của Nguyễn Bính. Và mùa xuân cũng được Thanh Hải ưu ái tạc vào những lời thơ mộc mạc mà chân thành trong “Mùa xuân nho nhỏ”. Khi thước phim đời người sắp kết thúc, Thanh Hải đã đặt tay lên những phím đàn của niềm ước nguyện được cống hiến cho cuộc sống, từ đó giai điệu “Mùa xuân nho nhỏ” cứ vấn vương trong lòng người đọc.
Luận điểm 1: Mở đầu bài thơ, Thanh Hải đã phác họa nên một bức tranh xuân giản dị, tươi đẹp, giàu sức sống.
“Mọc giữa dòng sông xanh,
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời”
Khổ thơ được mở đầu bằng hình ảnh “Dòng sông xanh” gợi dòng sông Hương thơ mộng, một vẻ đẹp lắng đọng của xứ Huế. Trên gam màu xanh ấy, nổi bật lên hình ảnh một bông hoa tím biếc. Đánh giá, bình luận, trình bày suy nghĩ ⇒ Viết về mùa xuân nhưng không có màu vàng rực rỡ của hoa mai, cũng không có màu đỏ thắm của hoa đào, mùa xuân của Thanh Hải mang một sắc thái bình dị với màu tím biếc của bông hoa lục bình. Đây là một hình ảnh mang đậm bản sắc của Cố đô Huế. Không biết tự bao giờ màu tím đã trở thành màu sắc đặc trưng của con người và đất trời xứ Huế. Phân tích ⇒ Màu tím biếc gợi nhắc hình ảnh những nữ sinh xứ Huế trong những bộ áo dài màu tím dịu dàng, thướt tha. Đó cũng là màu của ước mơ, màu của tuổi trẻ. Sự kết hợp giữa màu xanh của dòng sông với màu tím của bông hoa tạo ra một sự hài hoà gợi nên một sức sống, một sự an lành, hạnh phúc. Trình bày suy nghĩ ⇒ Phải chăng nhà thơ ước muốn về một cuộc sống hạnh phúc của con người khi đất nước đã hoà bình thống nhất? Biện pháp đảo ngữ được sử dụng rất tài tình, động từ “mọc” đầu câu thơ như một cách để diễn tả vẻ đẹp tươi trẻ, đầy sức sống đồng thời gợi nên một mùa xuân như sinh sôi nảy nở. Trong bức tranh xuân của Thanh Hải không chỉ có không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm mà còn có âm thanh xao xuyến, ngân nga của con chim chiền chiện. Tiếng chim lảnh lót vang lên làm xao động cả đất trời, làm xao xuyến cả tâm hồn nhạy cảm của nhà thơ. Những từ ngữ cảm thán “ơi”, “hót chi” đã thể hiện rõ nét cảm xúc ngây ngất dạt dào khi đứng trước vẻ đẹp của đất trời sang xuân. Mùa xuân ấy không có gì khác lạ, vẫn là một mùa xuân rất giản dị trên quê hương xứ Huế.
Say sưa, ngây ngất trước vẻ đẹp giản dị mà nên thơ của mùa xuân, nhà thơ bồi hồi xúc động:
“Từng giọt long lanh rơi,
Tôi đưa tay tôi hứng”
“Giọt long lanh” là giọt mưa xuân, giọt nắng vàng hay giọt sương sớm? Theo mạch cảm xúc của nhà thơ thì có lẽ đây là giọt âm thanh của tiếng chim ngân vang. Dường như âm thanh con chim chiền chiện như đọng lại thành từng giọt khiến nhà thơ có thể hứng được. Đó là cách sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác độc đáo của Thanh Hải. Bằng một cảm nhận tinh tế, nhà thơ đã hình tượng hóa tiếng chim thành một sự vật có hình dáng, đây là một cách sáng tạo rất mới mẻ chỉ có thể có được nhờ tâm hồn nhạy cảm của một thi sĩ đồng thời thể hiện thái độ nâng niu trân trọng vẻ đẹp non xanh, tươi mới của đất trời lúc sáng xuân. Như vậy, chỉ bằng vài nét vẽ, bức tranh xuân trở nên có đường nét, hình khối, màu sắc, âm thanh… nhà thơ cảm nhận cảnh xuân bằng cả thị giác, thính giác và xúc giác khiến bức tranh trở nên sống động nên thơ. Chỉ 6 dòng thơ với 30 chữ mà cả một bức tranh ngôn từ được phác họa thật tươi non, thật bình dị nhưng vẫn đủ để thấy được tình yêu thiết tha cuộc sống của nhà thơ, nhất là khi ông còn nằm trên dường bệnh. Điều đó càng làm ta thêm trân trọng, cảm phục nhà thơ biết nhường nào.
Luận điểm 2: Từ vẻ đẹp thanh khiết của mùa xuân thiên nhiên, nhà thơ liên hệ đến mùa xuân của đất nước, mùa xuân của con người.
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ”
Bốn câu thơ mang cấu trúc song hành thể hiện rõ hai nhiệm vụ của nhân dân: chiến đấu bảo vệ tổ quốc và sản xuất làm giàu nước nhà. Hai nhiệm vụ ấy đặt nặng lên vai người chiến sĩ: “người cầm súng” và người nông dân: “người ra đồng”. Phân tích hình ảnh ⇒ Nét đặc sắc của đoạn thơ là việc sáng tạo hình ảnh “lộc”. “Lộc” là chồi non, cành biếc; “lộc” còn tượng trưng cho sự may mắn, niềm an lành trong năm mới. Đối với người chiến sĩ, “lộc” là cành lá ngụy trang che mắt quân thù. Đối với người nông dân, “lộc” là những mầm mạ non trải dài trên đồng ruộng bát ngát, báo hiệu một mùa bội thu. Người chiến sĩ chiến đấu bảo vệ tổ quốc sẽ đem về “lộc” là sự an lành và niềm vui, niềm tự hào chiến thắng cho dân tộc. Người nông dân gieo trồng lúa trên ruộng đồng, sẽ đem về lộc là những hạt gạo trắng ngần, những bát cơm ngon ngọt cho đồng bào cả nước. Cả dân tộc bước vào xuân mới với khí thế khẩn trương và náo nhiệt:
“Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao…”
Phân tích nghệ thuật ⇒ từ láy “hối hả”, “xôn xao” cùng với điệp ngữ “tất cả”, như diễn tả không khí rộn ràng, nhộn nhịp, gấp gáp của toàn dân tộc khi bước vào xuân.
Luận điểm 3: Từ mùa xuân của đất nước của con người, nhà thơ nghĩ đến lịch sử bốn ngàn năm của dân tộc.
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước là bốn ngàn năm đau thương và mất mát nhưng con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam vẫn kiên cường vươn mình đứng dậy, vẫn vững bước đi lên và mãi trường tồn và bất diệt. Phân tích nghệ thuật ⇒ So sánh đất nước với vì sao, nhà thơ đã thể hiện niềm tự hào đối với đất nước và dân tộc. Đất nước vẫn không ngừng phát triển, vẫn cứ “đi lên phía trước” để sánh vai với các cường quốc năm châu.
Luận điểm 4: Từ cảm xúc ngây ngất trước vẻ đẹp của mùa xuân của thiên nhiên, đất trời nhà thơ thể hiện ước nguyện dâng hiến.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Phân tích nghệ thuật ⇒ Nhịp thơ dồn dập và điệp từ “ta làm” diễn tả rõ nét khát vọng cống hiến của nhà thơ. Muốn làm một con chim hót, muốn làm một nhành hoa thắm trong vườn hoa xuân để dâng tiếng hót tha thiết, để tỏa hương tỏa sắc tô điểm cho mùa xuân đất nước. “Nốt trầm” là nốt nhạc tạo nên sự lắng đọng sâu xa trong một bản nhạc. Trong cái không khí tưng bừng của ngày hội mùa xuân, nhà thơ muốn làm một nốt nhạc trầm để góp vào khúc ca xuân của dân tộc một chút vấn vương, xao xuyến. Cách sử dụng từ “Ta” thật độc đáo, nó vừa chỉ cho tất cả mọi người nhưng cũng là chỉ chính nhà thơ. Đánh giá, nhận xét ⇒ Phải chăng chính cách sử dụng từ “Ta” đó như một lời kêu gọi chân thành: mỗi người hãy làm một điều bé nhỏ để dâng hiến cho đời, cho cuộc sống.
Luận điểm 5: Những câu thơ tiếp theo, tác giả thể hiện cách dâng hiến thật cao đẹp biết bao. (504 từ)
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
“Mùa xuân nho nhỏ” là cách nói ẩn dụ đầy sáng tạo của nhà thơ. Mùa xuân nho nhỏ là mùa xuân do chính tác giả tạo ra bằng những hình ảnh bé nhỏ, giản dị với khát vọng làm một tiếng chim hót, làm một cành hoa xinh và làm một nốt nhạc trầm đề hòa mình với một mùa xuân lớn lao của đất nước. Mỗi con người đều có thể góp một phần công sức của mình như một “mùa xuân nho nhỏ” để tô hương, điểm sắc cho quê hương, đất nước vào mùa xuân lớn của dân tộc. Chỉ có điều cách cống hiến cho tổ quốc phải chân thành và tự nguyện cống hiến một cách vô tư. “Dâng” là hành động cống hiến, cho đi mà không đòi hỏi sự đền đáp. Phân tích nghệ thuật ⇒ Phép đảo ngữ nhằm nhấn mạnh khát vọng cống hiến chân thành của nhà thơ. Thanh Hải muốn góp công sức của mình trong công cuộc xây dựng đất nước nhưng chỉ với một thái độ hết sức khiêm tốn, không khoa trương mà chỉ là “lặng lẽ”, âm thầm nhưng lại là toàn tâm toàn ý, như nhà thơ Tố Hữu đã viết:
“Nếu là con chim chiếc lá
Thì con chim phải hót , chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không phải trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”
Phân tích nghệ thuật ⇒ Điệp từ “dù là” được điệp lại hai lần thể hiện rõ sự tự tin, bất chấp thời gian và tuổi tác của nhà thơ. Hình ảnh hoán dụ “tuổi hai mươi, khi tóc bạc” như một thông điệp mang một ý nghĩa hết sức sâu sắc: nhiệm vụ cống hiến xây dựng đất nước là của mọi người, và là mãi mãi và nghĩa vụ ấy kéo dài cả một đời người, từ tuổi hai mươi cho đến khi đầu đã điểm bạc theo năm tháng. Đây là lời kêu gọi mọi người cùng chung vai gánh vác công việc xây dựng và phát triển đất nước, để đất nước có thể vững vàng mà tiếp tục đi lên phía trước. Đánh giá, nhận xét, trình bày suy nghĩ ⇒ Lời thơ như lời tâm sự chân thành, tha thiết chứ không phải là sự bồng bột của tuổi trẻ hay sự gắng gượng của tuổi già mà là khát vọng là nguyện ước của nhà thơ. Ước nguyện của Thanh Hải vượt lên cả giới hạn cá nhân nhỏ bé để mang ý nghĩa rộng lớn, đó là lí tưởng sống cao đẹp của cả cộng đồng. Ước nguyện của nhà thơ như dục giả như vẫy gọi làm lay động trái tim muôn người. Điều đó trở thành một chân lí, một niềm tin yêu lạc quan về lẽ sống cho mọi người.
Luận điểm 6: Khổ thơ cuối là tiếng hát yêu thương, niềm tự hào về quê hương, đất nước:
“Mùa xuân-ta xin hát
Khúc Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế”
Kết thúc bài thơ bằng một âm điệu xứ Huế: điệu Nam ai, Nam Bình mênh mang tha thiết, là lời ngợi ca đất nước, biểu hiện niềm tin yêu và gắn bó sâu nặng của tác giả với quê hương, đất nước. Trong những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời, Thanh Hải muốn hát lại hai làn điệu dân ca quen thuộc của quê hương xứ Huế. Có lẽ, trong những ngày tháng nằm trên giường bệnh, khi cận kề với thế giới bên kia, nhà thơ lại thấy quê hương của mình đẹp hơn, đáng tự hào hơn. Đây cũng là cách để nhà thơ thể hiện tình yêu quê hương, nguồn cội. Đoạn thơ cho thấy rõ nhà thơ rất yêu mến quê hương xứ Huế thơ mộng của mình, có lẽ cũng từ đó mà ông có thể mở rộng tình cảm để yêu mến đất nước, mới có thể cống hiến cả cuộc đời cho nước nhà. Bởi lẽ, chỉ có những người biết yêu mến quê hương, xóm làng thì mới có thể mở rộng lòng mình ra để yêu mến đất nước, dân tộc.
Kết luận ⇒ Bằng thể thơ 5 chữ gần gũi với những làn điệu dân ca kết hợp với giọng thơ thiết tha, sâu lắng tạo nên chất nhạc véo von xao xuyến. Những hình ảnh ẩn dụ sáng tạo, biện pháp nhân hóa, điệp ngữ, hình ảnh giản dị, gần gũi và những từ ngữ tượng hình được sử dụng thành công đã khiến bài thơ Mùa xuân nho nhỏ trở nên gần gũi, quen thuộc với bạn đọc bao thế hệ. Dù đã ra đời gần 40 năm nhưng thông điệp mà nhà thơ gửi đến hậu thế vẫn còn nguyên giá trị. Cảm ơn nhà thơ đã cho em hiểu thêm về một phương châm sống, một cách sống đẹp.
>> Xem thêm: Phân Tích Bài Thơ Mùa Xuân Nho Nhỏ – Bài Văn Mẫu Lớp 9
Comments mới nhất