NGHỊ LUẬN VÈ MỘT TÁC PHẨM, MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Cách làm nghị luận một tác phẩm văn học
– Đọc tìm hiểu, khám phá nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.
– Đánh giá giá trị của tác phẩm.
2. Cách làm nghị luận một khía cạnh một tác phẩm văn học
– Cần đọc kĩ và nhận thức được khía cạnh mà đề yêu cầu.
– Tìm và phân tích những chi tiết phù hợp vói khía cạnh mà đề yêu cầu.
3. Cách làm bài văn nghị luận vê một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi
– Có đề nêu yêu cầu cụ thể, bài làm cần tập trung đáp ứng các yêu cầu đó.
– Có đề học sinh tự chọn nội dung viết, cần phải khảo sát và nhận xét toàn truyện. Sau đó chọn ra hai, ba điểm nổi bật nhất, sắp xếp theo thứ tự hợp lí để trình bày. Các phần khác nói lướt qua. Như thế bài làm sẽ nổi bật phần trọng tâm, không lan man.
II – LUYỆN TẬP
1. Nhận thức đề
Yêu cầu nghị luận một khía cạnh của tác phẩm: nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ải Quốc.
2. Lập dàn ý
a. Mở bài
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Ái Quốc
.- Hoàn cảnh ra đời của truyện ngắn, mục đích sáng tác truyện ngắn Vi hành.
– Đặc sắc nghệ thuật của truyện: nghệ thuật châm biếm. Đây là thứ vũ khí nghệ thuật sắc sảo, đầy hiệu quả để tấn công kẻ thù của Nguyễn Ái Quốc.
b. Thân bài
– Xây dựng tình huống nhầm lẫn độc đáo.
– Trên xe điện ngầm, đôi trai gái người Pháp tưởng nhầm tác giả là vua Khải Định đang “vi hành”. Họ tha hồ bình phẩm, bàn luận về dáng vẻ, cung cách, cử chỉ, lối ăn mặc và hành động của vị hoàng đế. Khiếu hài hước cùng trí tò mò, hiếu kì của họ làm cho nhân vật Khải Định càng trở nên lố bịch, hài hước hơn.
– Ngựời Pháp đã nhầm, nhưng chính phủ Pháp cũng “nhầm” nốt: “Ngay đến chính phủ cũng chẳng nhận ra khách thật của mình nữa… bèn đối đãi mọi người An Nam vào hàng vua chua và phái tuỳ tùng đi hộ giá tuốt”. Qua đó, tác giả mỉa mai, tố cáo hành động mật thám, theo dõi gắt gao nhũng người Việt Nam yêu nước trên đất Pháp của bọn thực dân.
=> Tình huống nhầm lẫn đã đạt hiệu quà châm biếm cao, chế giễu trực diện mà vẫn giữ được thái độ khách quan khi kể chuyện.
* Khắc hoạ nhân vật sắc sảo
Nhân vật Khải Định dù không xuất hiện trực tiếp nhưng đã được khắc hoạ đầy đặn, sắc sảo.
– Ngoại hình thô kệch, xấu -xí “cái mũi tẹt ấy, đôi mắt xếch ấy, cái mặt bủng như vỏ chanh ấy”.
– Phục sức kệch cỡm, lố lăng, rởm đời, “cái chụp đèn chụp lên cái đầu quấn khăn, các ngón tay thì đeo đầy những nhẫn”, “hắn còn đeo lên người cả bộ lụa là, đủ cả bộ hạt cườm”.
– Cung cách cử chỉ lúng túng, thiếu tự tin khi xuất hiện ở trường đua, trưóc công chúng, hé mở bản chất bù nhìn, vô dụng: “nhút nhát, lúng ta lúng túng”.
– Hành động đi chơi vi hành (ẩn danh, lén lút) ám chỉ sự ăn chơi vô độ, không mấy đàng hoàng, cao thượng của Khải Định, phơi bày nhân cách nhem nhuốc của y.
– Sự xuất hiện của Khải Định trên đất Pháp: như trò giải trí rẻ tiền, một tin giật gân trên giấy báo: “cái kho giải trí sắp cạn ráo như B.Đ.D vậy. Nhật báo chẳng còn cái gì bôi bác lên giấy cả. Đúng lúc đó thì có một anh vua đến với chúng ta”; “Hôm nay chúng mình có tí tiền nào đâu mà được xem vua ngay bên cạnh. Nghe nói ông bầu nhà hát múa rối có định kì giao kèo thuê đấy”.
=> VỊ vua An Nam như một thằng hề, một con rối giật dây, một kẻ mua vui không mất tiền, thậm chí là một con vật lạ thoả mãn tính hiếu kì của dân Pháp,
=> Chân dung Khải Định là bức chân dung biếm hoạ điên hình, là đối tượng bị đả kích, châm biếm sâu cay nhằm bóc trần bản chất ngu dốt, tầm thường, bù nhìn tay sai của hắn.
* Ngôn ngữ và giọng điệu châm biếm thâm thuý, sâu cay
– Tiêu đề “Vi hành” mang nghĩa mỉa mai.
– Lối nói ngược đầy mỉa mai, kiểu cười “ruồi” chết người: “Phải chăng là ngài muốn biết dân Pháp, dưới quyền ngự trị của bạn ngài là Alexăng đệ nhất, có được sung sướng, có quyền uống nhiều rượu, và được hút nhiều thuốc phiện bằng dân Nam, dưới quyền ngự trị của ngài hay không?”
+ “Đến nay, tất cả những ai ở Đông Dương có màu da trắng đều là những bậc khai hoá, thì bây giờ đến lượt tất cả những ai có màu da vàng đều trở thành hoàng đế ở Pháp”.
+ “Các vị ân cần theo dõi tôi chang khác nào bà mẹ hiền rình con thơ chập chững bước đi thứ nhất”…
– Cuối cùng là giọng mỉa mai cay đắng: “Tôi không sao che giấu nổi niềm tự hào được là một người An Nam và sự kiêu hãnh được có một vị hoàng đế”.
c. Kết bài
– Vi hành là tác phẩm thể hiện sự thống nhất cao giữa nghệ thuật và chính trị.
– Tác phẩm là làn roi quất mạnh vào bè lũ thực dân và tay sai. Nghệ thuật châm biếm trở thành vũ khí lợi hại, là một mũi tên sắc nhọn đánh trúng hai mục tiêu: thực dân Pháp và vua Khải Định.
– Nghệ thuật châm biếm là sự kết họp nhuần nhuyễn giữa chất trào Lộng và hài hước.
XEM THÊM : Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi – Ngữ văn 12 ” TẠI ĐÂY “
Trackbacks