NHƯNG NÓ PHẢI BẰNG HAI MÀY
(Truyện cười)
I.HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
1.Phân tích kịch tính trong đoạn “Cải vội xòe năm ngón tay… bằng hai mày”.
a.Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí trước khi xử kiện là mối quan hệ đã được xếp đặt rồi (Cải đã lót tiền trước cho thầy lí năm đồng). Cải cứ nghĩ là quan sẽ cho mình được thắng kiện nên rất ung dung. Tuy nhiên, không ngờ khi xử kiện, Cải lại bị thầy lí tuyên bố đánh mười roi. Cải từ thế chủ động chuyển hoàn toàn sang bị động và không thể nói tiếp được lời nào.
b.Sự độc đáo của câu chuyện chính là sự kết hợp giữa hai thứ “ngôn ngữ”. Ngôn ngữ bằng lời nói là ngôn ngữ công khai, nói cho tất cả nhũng người có mặt ở đó nghe. Nhưng thứ “ngôn ngữ” bằng động tác thì chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu được. Nếu Cải xòe ra năm ngón tay và “ngầm” ra hiệu với thầy lí đó là “lẽ phải” thì thầy lí đã đáp lời nhanh chóng bằng việc xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay Cải, ý nói “lẽ phải” kia đã được nhân đôi. Sự thú vị được người đọc nhận ra khi tim thấy sợi dây liên hệ thông suốt giữa: lẽ phải – những ngón tay và những đồng tiền.
Ý nghĩa tố cáo của truyện chính là ở chỗ: lẽ phải đối với người xử kiện được tính bằng tiền. Đồng tiền đo lẽ phải, tiền nhiều lẽ phải nhiều, tiền ít lẽ phải ít.
2.Phân tích nghệ thuật gây cười qua lời nói của thầy lí ở cuối truyện.
Lời nói của thầy lí ở cuối truyện Nhưng nó phải bằng hai mày là một sự,vận dụng độc đáo và sáng tạo nghệ thuật chơi chữ gây cười. “Phải” là một từ chỉ tính chất, đem ghép nó với một từ chỉ số lượng (phải bằng hai) tưởng như vô lí. Thế nhưng khi ta liên tưởng đến năm đồng và mười đồng tiền đút lót của Ngô và Cải, ta lại thấy nó hoàn toàn hợp lí. Lời phán quyết của thầy lí “vô lí” trong xử kiện nhưng lại có lí trong mối quan hệ (tiền bạc) với các nhân vật. Chính việc ‘‘đánh lộn sòng” này đã tạo ra tiếng cười hài hước và sự thích thú trong quá trình “giải mã” tác phẩm của mỗi chủng ta.
3.Đánh giá về nhân vật Ngô và Cải.
Truyện Nhưng nó phải bằng hai mày, nhân vật bị thất bại trong vụ kiện là nhân vật Cải. Cải bị bất ngờ nên không kịp trở tay vì thế mà bị rơi vào tình trạng thảm hại (vừa mất tiền lại vừa bị đánh). Thế nhưng câu chuyện chính là lời phê phán cả hai nhân vật. Sự tham lam của bọn quan lại sẽ càng ngày càng tráo trở hơn nếu còn có những người như Ngô và Cải. Hành vi tiêu cực của chính họ là nguyên nhân làm cho họ trở nên thảm hại. Trong sự việc này, họ là những kẻ đáng thương nhưng cũng là nhũng người đáng trách.
II.LUYỆN TẬP
Phân tích cả hai truyện cười trên để làm rõ các đặc trưng của thể loại truyện cười.
Có thể thấy rõ đặc trưng thể loại của truyện cười qua việc phân tích lời nói và hành động của nhân vật trong hai truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày.
a. Với truyện Tam đại con gà
Câu chuvện có nhiều hành động và lời nói của “thầy đồ” có tác dụng gây cười:
-Các hành động của “ông thầy”:
+ Bảo học trò đọc khe khẽ (vì chưa biết mình dạy đúng hay sai. nên phải “thận trọng” để giấu dốt).
+ Xin đài âm dưong ba lần (hành động ngược đời – đúng ra. phải hỏi lại người có hiểu biết hơn mình để giảng giải cho học trò rõ). Hành động này hàm ý “ông thầy” coi cái chuyện dạy học hệ trọng này chẳng khác gì chuyện đánh bạc cầu may.
+ Ngồi bệ vệ trên giường, bảo học trò đọc to (đắc chí với sự ngốc nghếch của mình mà không biết).
-Lời nói của thầy:
+ Dủ di là con dù dì.
+ Dạy cho học trò biết đến tận tam đại con gà.
+ Dủ dỉ là chị con công, con công là ông con gà.
Tất cả các lời nói này đều cho thấy sự ngốc nghếch và phi lí trong những “bài học” và lời nói của “ông thầy”. Xét về mức độ, ta thấy hành động và lời nói của nhân vật được nhà văn sắp xếp theo trật tự tăng tiến. Mức độ phi lí và sự nực cười, của lời nói và hành động ngày càng được đẩy lên cao.
b.Đối với truyện Nhưng nó phải bằng hai mày.
-Hành động của nhân vật Cải và Ngô: hai nhân vật đều tìm cách đưa đút lót trước cho thầy lí mà không rõ hành động của người kia.
-Thầy lí thì tham lam nên nhận tiền của cả hai người. Khi xử kiện lại lấy bàn tay để ra hiệu.
-Lời nói hài hước của các nhân vật: “Xin xét lại, lẽ phải về con mà!” (Cải nói). “Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!” (Iời đáp của thầy lí)
c.Từ hai truyện trên, có thể khái quát mấy đặc trưng chung của thể loại truyện cười:
-Khai thác những sự việc, hành vi, thói xấu của một bộ phận đối tượng trong dân gian.
-Chứa đựng những mâu thuẫn trái quy luật tự nhiên và tiềm ẩn những yếu tố gây cười.
-Dung lượng ngắn, kết cấu logic, chặt chẽ và kết thúc bằng những sự việc hoặc liên tưởng bất ngờ.
XEM THÊM HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH TRUYỆN CƯỜI: TAM ĐẠI CON GÀ – NGỮ VĂN 10 TẠI ĐÂY
Trackbacks