NÓI QUÁ
Những nội dung cơ bản cần nắm vững
Nói quá là một biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Nói quá còn gọi là khoa trương, thậm xưng, phóng đại, cường điệu, ngoa ngữ.
Hướng dẫn trả lời câu hỏi và bài tập trong SGK
A. HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
I. Thế nào là nói quá?
Nói quá còn được gọi là ngoa ngữ (lòi nói ngoa, nói quá sự thật), phóng đại (phóng ra cho to), cường điệu (nói mạnh, nói hơn lên), thậm xưng (nói quá sự thật thưòng nhằm mục đích hài hước).
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự việc, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Ví dụ:
Béo như con trâu trương.
(Thành ngữ)
Lỗ mũi mười tám gánh lông
Chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho.
(Ca dao)
II. Tác dụng của nói quá
Nói quá với tính chất là biện pháp tu từ, nêu sự việc hiện tượng theo lối thổi phồng, phóng đại lên quá mức bình thưòng, trên thực tế không thể có được. Tuy nhiên, đây không phải là chuyện xuyên tạc sự thật mà là một cách nói nhấn mạnh có tính chất nghệ thuật, làm cho thực tế được đề cập đến nổi bật ở những khía cạnh nhất định.
Đọc các câu tục ngữ, ca dao sau:
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tôi.
(Tục ngữ)
Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hồi thánh thót như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
(Ca dao)
1. Nói
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.
Ngày tháng mười chưa cười đã tôi
và
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày là
nói quá sự thật bởi: Đêm… chưa nằm đã sáng, Ngày… chưa cười đã tối, đêm gì mà chưa nằm đã sáng, ngày gì mà chưa cười đã tối. Đây là cách nói quá về tiết tròi mùa hè: ngày dài, đêm ngắn và mùa đông: ngày ngắn, đêm dài.
Còn trong Mồ hôi thánh thót như mưa ruông cày, mồ hôi gì mà lại như mưa? Mà nào có phải mưa nhẹ, mưa nhỏ! Giọt mồ hôi như mưa ấy đến mức rơi xuống ta qó thể nghe được, nghe thấy nó thánh thót, tức là tạo ra một âm thanh cao, rõ. Đây là cách miêu tả cường điệu mồ hôi của ngưòi làm ruộng nên điều này đã gây được ấn tượng mạnh ở người tiếp nhận câu ca dao, nhấn mạnh được khía cạnh vất vả của việc cày đồng.
2. Cách nói như vậy có tác dụng làm cho thực tế được đề cập nổi bật ở những khía cạnh nhất định, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Xác định các biện pháp nói quá trong các ví dụ dẫn ở SGK, trang 102.
– Giải thích ý nghĩa của các biện pháp nói quá đó.
Muốn tìm được biện pháp nói quá, các em đọc kĩ từng ví dụ dẫn ở SGK, chú ý các từ ngữ thể hiện cách nói quá sự thật. Các em gạch chân dưới các từ ngữ ấy. Sau đó giải thích ý nghĩa của biện pháp nói quá trong từng ví dụ.
a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá củng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
Biện pháp tu từ trong câu (a) là… sỏi đá cũng thành cơm.
Ý nghĩa: lao động đã mang lại cho con ngưòi cuộc sốhg no ấm, lao động là vinh quang.
b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời đươc.
(Nguyễn Minh Châu)
Biện pháp tu từ trong câu (b) là… đi lên đến tận trời được.
Ý nghĩa: không ngại khó khăn, gian khổ.
c) […] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.
Biện pháp tu từ trong câu (c) là… thét ra lửa.
Ý nghĩa: chỉ người có thế lực, có quyền uy hông hách, nói năng quát tháo ai cũng phải nể sợ.
2. Bài tập này yêu cầu các em điền các thành ngữ ở SGK, trang 102 vào chỗ trống để tạo biện pháp tu từ nói quá.
Trước khi làm bài, các em nên tìm hiểu nghĩa của các thành ngữ đã cho.
Ở từng chỗ trống trong câu, các em lần lượt điền thử từng thành ngữ cho sẵn.
a) Chó ăn đá gà ăn sỏi.
b) Bầm gan tím ruột.
c) Ruột để ngoài da.
d) Nở từng khúc ruột.
e) Vắt chân lện cổ.
3. Bài tập này yêu cầu các em đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá dẫn ở SGK, trang 102.
Giống như bài tập 2, trước khi đặt câu, các em tìm hiểu nghĩa của các thành ngữ đã cho. Trên cơ sở đó, các em suy nghĩ về nội dung của câu sẽ đặt.
Sau đây là một số ví dụ, các em có thể tham khảo:
– Đến năm mười sáu tuổi, nàng đã nổi tiếng đàn thơ cung kiếm và có một sắc đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
(Trịnh Cao Trường)
– Trước sức mạnh vô định và khí thế dời non lấp biển của nhân dân ta, dù bọn đế quốc Mĩ và tay sai… có dùng trăm nghìn kế, nhất định không tránh khỏi thất bại thảm hại.
(Báo Nhân dân)
– Trong kỉ nguyên rực rỡ mở ra trước mặt chúng ta hôm nay, đoàn kết dân tộc cũng nhất định sẽ là sức mạnh lấp biển vá trời để kiến tạo một cuộc sống tự do hạnh phúc.
(Báo Sài Gòn giải phóng)
– Chúng tôi là người chứ đâu phải mình đồng da sắt. Chúng tôi thử hành hạ các ông thế này một buổi xem các ông có chịu nổi không.
(Nguyễn Đức Thuận)
4. Bài tập này yêu cầu các em dựa vào mẫu dẫn trong SGK, trang 103 tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.
Sau đây là một số thành ngữ, các em có thể tham khảo:
– Ăn như rồng cuốn.
– Dữ như cọp.
– Kêu như trời đánh.
– Khoẻ như voi. ,
– Lên như diều (gặp gió).
– Đẹp như tiên.
– Vững như thạch.
– Mắng như tát nước vào mặt.
– Đau như cắt ruột.
– Khó như mưa như gió.
– Nắng như đổ lửa.
5. Bài tập này yêu cầu các em viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ.có dùng biện pháp nói quá.
Các em có thể viết một đoạn văn hoặc một bài thơ nói về sức mạnh của tuổi trẻ, về ý chí và nghị lực của con ngưòi,… như Bác Hồ đã khuyên thanh niên:
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên.
Với nội dung như vậy, các em có điều kiện sử dụng biện pháp tu từ nói quá, nhằm nhấn mạnh, khẳng định những điều kiện được đề cập trong đoạn văn, bài thơ.
Xem thêm: Giúp em học tốt ngữ văn 8 – Tác phẩm “HAI CÂY PHONG”
6. Bài tập này yêu cầu các em phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.
Để phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác, các em hãy trả lời những câu hỏi sau:
– Nói quá và nói khoác giống nhau ở điểm nào?
(Gợi ý: Cả hai đều dùng cách nói phóng đại.)
– Mục đích của nói quá và nói khoác khác nhau như thế nào?
(Gợi ý: Mục đích của nói quá là nhấn mạnh, khẳng định, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm; còn mục đích của nói khoác là nhằm làm cho người nghe tin vào những điều không có thực, hoặc để phô trương, khoe khoang…)
– Kết quả của việc sử dụng biện pháp tu từ nói quá và nói khoác khác nhau như thế nào?
Trackbacks