Giúp em học tốt ngữ văn lớp 9
I. VÀI NÉT VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM
Hi-pô-lít Ten (1828 – 1893) là triết gia, sử gia, nhà nghiên cứu văn học Pháp, viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp, tác giả công trình nghiên cứu Lạ Phông-ten và thơ ngụ ngôn của ông (1853).
Văn bản Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông-ten trích từ Chương II, Phần thứ hai của công trình trên.
II. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI
1. Câu hỏi 1 (SGK, trang 41)
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Đọc kĩ bài văn nghị luận đế xác định bố cục bài. Từ đó căn cứ vào nội dung của từng phần để đặt tiêu đề. Đối chiếu giữa các phần, so sánh biện pháp lập luận ở mỗi phần và cách triển khai ở từng phần.
b. Gợi ý trả lời
Bài văn nghị luận có bố cục hai phần:
- Phần 1: Từ “Giọng chú cừu non…” đến bao nỗi buồn và tốt bụng như thế… ”, phần này có thể đặt tiêu đề: Hình tượng con cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông-ten và trong văn của Buy-phông.
- Phần 2: Phần văn bản còn lại, có thể đặt tiêu đề: Hình tượng chó sói trong thơ ngụ ngôn La Phông-ten và trong văn của Buy-phông.
Hai phần của bài văn đều sử dụng biện pháp lập luận so sánh. So sánh hình tượng con cừu và chó sói trong thơ ngụ ngôn La Phông-ten; trong văn của Buy-phông.
Hai phần đều được triển khai theo trật tự: đưa cách viết của La Phông-ten trước, của Buy-phông sau. Song cách triển khai ở hai phần không giống nhau. Phần 1, nói về con cừu dưới ngòi bút La Phông-ten, tác giả không miêu tả cụ thể mà đưa ra đoạn trích bằng thơ Chó sói và cừu non của La Phông-ten. Cách triển khai như vậy đã không tạo ra sự lặp lại trong bài văn nghị luận mà vẫn có sức thuyết phục cao đối với người đọc.
2. Câu hỏi 2 (SGK, trang 41)
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Đọc kĩ đoạn văn của Buy-phông miêu tả về cừu và chó sói: Từ “Chính vì sợ hãi… ” đến nếu không bị gã chăn cừu thôi thúc hoặc bị chó xua đi” và đoạn: Từ “Chó sói thù ghét mọi sự… ” đến “… chết rồi thì vô dụng”. Dựa vào nội dung của hai đoạn văn để tìm hiểu Buy-phông đưa ra kết luận trên cơ sở nào?
b. Gợi ý trả lời
Nhà khoa học Buy-phông đã nhận xét về loài cừu, loài chó sói căn cứ vào sự quan sát tập tính tự nhiên của chúng. Nhận xét đó vừa đúng đắn vừa mang tính khách quan.
Buy-phông nhận xét về loài cừu là ngu ngốc và sợ sệt dựa trên sự quan sát trực tiếp của một nhà khoa học. Ông đã đưa ra một loạt dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm ấy. Trước hết là vẻ sợ sệt của loài cừu. Vì sợ sệt mà chúng hay co cụm thành từng bầy, hoặc chỉ cần nghe thấy tiếng động nhỏ cũng đủ làm chúng “nháo nhào co cụm lại với nhau”. Ngoài ra, cừu còn là loại vật đần độn. Vì đần độn mà chúng “cứ đứng lì ra ”, ở nguyên một vị trí. Chúng không biết tránh những chỗ nguy hiểm, những lúc thời tiết xấu. “Chúng ở đâu là cứ đứng nguyên tại đấy, ngay dưới trời mưa, ngay trong tuyết rơi”. Chúng chỉ đi theo con đầu đàn, nhưng con đầu đàn “củng cứ ỳ ra ” nếu không có người chặn cừu thúc hoặc chó xua đi.
Với loài sói, Buy-phông đưa ra kết luận: “Bộ mặt lấm lét, dáng vẻ hoang dã, tiếng hú rùng rợn, mùi hôi gớm ghiếc, bản tính hư hỏng, cái gì cũng làm ta khó chịu, nó thật đáng ghét, lúc sống thì có hại, chết rồi thì vô dụng… Buy-phông không nói đến “sự thân thương” của loài cừu và “nỗi bất hạnh ” của loài sói, bởi vì ông quan sát chúng từ đời sống thực tế, dựa trên tập tính sinh hoạt, các đặc điểm tự nhiên của chúng.
Đối với loài cừu, tập tính của chúng là sống thành từng bầy, không chịu di chuyển nếu không có con đầu đàn, ngưòi chăn cừu hoặc, chó dẫn đi. Với loài sói, Buy-phông cũng rút ra kết luận từ sự quan sát trực tiếp về loài này: từ dáng điệu (bộ mặt lấm lét), những tiếng hú khủng khiếp, mùi hôi gớm ghiếc… đến bản tính độc ác.
Tóm lại, Buy-phông đã nhận xét về loài cừu và sói bằng cái nhìn của một nhà khoa học, mang tính khách quan. Ông đã nhìn chúng dưới góc độ là một con vật cụ thể, có đời sống tự nhiên, có tập tính riêng. Ông đã dựa vào những đặc tính chung nhất, tiêu biểu nhất, mang tính khái quát cao nhất của loài cừu (sống thành bầy) và loài sói (độc ác) để đưa ra kết luận. Qua đó, ta cũng thấy được sự khác nhau giữa văn bản khoa học và văn bản nghệ thuật. Văn bản khoa học không đưa ra những hình tượng biểu cảm, giàu hình ảnh mà đi vào nghiên cứu những đặc điểm tự nhiên, rút ra những kết luận về đặc tính, tính chất của sự vật. Văn bản nghệ thụật lại xây dựng sự vật thông qua hình tượng, miêu tả đòi sống tâm hồn của những con vật bằng sự tưởng tượng phong phú.
Xem thêm Liên kết câu và liên kết đoạn văn tại đây.
3. Câu hỏi 3 (SGK, trang 41)
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Có thể tham khảo bài đọc thêm Chó sói và chiên con trong SGK, trang 41 và 42. Chú ý đến những câu thơ miêu tả chú cừu non ứng đối với chó sói gian ác. Nhận xét về nghệ thuặt tả thực về loài cừu và tìm ra sự sáng tạo của nghệ sĩ La Phông-ten.
b. Gợi ý trả lời
Bài thơ Chó sói và cừu non của La Phông-ten đưa ra một tình huống đáng thương của chú cừu non (chiên con) tội nghiệp. Chú cừu non đang uống nước thì gặp sói già độc ác đang trong tình trạng “dạ trống không” nên sói đã viện mọi lí do để ghép tội cho chú cừu non. Mặc dù cừu non nói lí lẽ, trình bày sự vô tội của mình, nhưng sói không hề đếm xỉa đến lẽ phải, đã ăn thịt cừu non.
Nhà thơ La Phông-ten đã xây dựng hình tượng chú cừu non giống với thực tế. Đó là hình ảnh một chú cừu nhút nhát, sợ sệt, có phần ngốc nghếch giống như sự quan sát của nhà khoa học Buy-phông.
Khi gặp sói già độc ác, cừu non rơi vào thế bị động, cố gắng dùng lí lẽ của kẻ yếu hơn để giải thích mong được thoát thân. Cừu non tôn xưng sói già là “bệ hạ ” và tự nhận mình là “kẻ hèn
Như vậy trong lí lẽ của mình, cừu non đã tự thừa nhận mình là kẻ yếu “kẻ hèn này ”, cừu non cũng không nhanh trí để chạy khỏi con sói.
Nhà thơ La Phông-ten đã sáng tạo ra hình ảnh một chú cừu non có cảm xúc, biết suy nghĩ, nói năng, lập luận như con ngưòi. Ngôn ngữ đối đáp của cừu non với sói như lời của một đứa trẻ tội nghiệp trước sự bắt bí, chèn ép trị tội của một ngưòi lớn tuổi.
Đối chiếu hình tượng con cừu non trong thơ của La Phông-ten với nhận xét về loài cừu của nhà khoa học Buy-phông, ta thấy có sự khác nhau. Nếu nhà khoa học Buy-phông nhận xét về loài cừu dựa trên sự quan sát trực quan về đời sống tự nhiên, về tập tính của chúng thì La Phông-ten lại xây dựng chúng bằng cảm quan của người nghệ sĩ. La Phông-ten nhìn loài vật này có đời sống tâm hồn rất phong phú: sợ sệt, nhút nhát, đáng thương, buồn rầu và cũng rất thân thương, tội nghiệp.
Người nghệ sĩ xây dựng hình tượng trong tác phẩm của mình xuất phát từ thực tế khách quan. Song hình tượng này bao giờ cũng mang dấu ấn chủ quan và in đậm sự sáng tạo độc đáo của tác giả. Trong bài thơ, ta thấy chú cừu non rất thân thương, giống như lời nhận định tinh tế của Hi-pô-lít Ten (H. Ten) là “La Phông-ten đã động lòng thương cảm với bao nỗi buồn rầu và tốt bụng như thế”.
4. Câu hỏi 4 (SGK, trang 41)
a. Hướng dẫn tìm hiểu
Đọc lại đoạn văn nói về hình tượng con chó sói trong bài thơ của La Phông-ten và kết luận của H. Ten để thấy kết luận của H. Ten không hoàn toàn giống với La Phông-ten.
b. Gợi ý trả lời
Trong bài nghị luận, H. Ten đã đưa ra kết luận: “Buy-phông dựng một vở bi kịch về sự độc ác, còn ông dựng một vở hài kịch về sự ngu ngốc Song hình tượng chó sói trong bài Chó sói và cừu non không hoàn toàn giống như nhận xét của H. Ten, mà chủ yếu lại là đáng ghét (bi kịch của sự độc ác).
Trong bài thơ, sói là hiện thân của một “con quái ác”, “một bạo chúa khát máu”. Sự độc ác của nó thể hiện qua tiếng gầm thét: “thét vang ” “gầm lên ” khi đối mặt với cừu non. Mặc cho cừu non hết lời phân bua phải trái phản bác lại sự ghép tội vô lí của sói già, sói độc ác vẫn lao vào ăn thịt cừu non tội nghiệp không cần đếm xỉa đến lẽ phải.
Chính vì sói độc ác, hung dữ nên bị các loài vật đời đời căm ghét. Và có lẽ cũng chính vì sói luôn bị căm ghét nên nó đã ghi thành dấu ấn, khi gặp cừu non nó cũng thừa nhận mình luôn bị nói xấu, bị căm ghét.
Sự độc ác và đáng ghét của chó sói được miêu tả ở mọi phương diện: từ giọng quát nạt, tiếng gầm dữ dội, lời lẽ hung hăng đến hành động độc ác ăn thịt cừu non.
Cái cười thoáng qua khi ngưòi đọc nhận ra sự vô lí của những lí do sói đưa ra hăm doạ, bắt lỗi cừu non: “làm đục nước đầu nguồn”, “năm ngoái nói xấu ta”… trong khi cừu uống nước dưới hạ lưu cách xa nguồn nước, năm ngoái cừu cũng chưa ra đời. Và cả cái bộ dạng khổ sở hoá rồ, hung hăng vì đói, vì ngu ngốc mà cứ ra oai bắt nạt kẻ yếu. Tuy nhiên, sau khi cười, ta càng thấy con sói đáng ghét, đáng khinh hơn vì chính sự vô lí quá quắt và bộ dạng độc ác của nó.
Như vậy, có thể thấy trong bài thơ Chó sói và cừu non, con sói là hình tượng đáng ghét và sự độc ác, vì bộ dạng vô lại, hung bạo hơn là một kẻ ngu ngốc đáng cười.
Trackbacks