Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
Mục đích của bài học giúp học sinh nắm được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp lòi của một người hoặc một nhân vật.
A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI
I. Ý nghĩa của trích dẫn
Khi nói hoặc viết, người ta thường trích dẫn. Trích dẫn là để chứng tỏ nói có sách, mách có chứng. Trích dẫn làm cho ngôn ngữ giao tiếp được đậm đà, cụ thể, thể hiện tầm hiểu biết sâu rộng. Đê chứng minh, người nói, người viết cần phải trích dẫn. Ví dụ:
Một con bồ câu kêu váng lèn. Cái con này bao giờ cũng vừa bay vừa kêu cứ như bị ai đuôi đánh.
Chị Điệp nhanh nhảu:
“Bồ các là bác chim ri. Chim ri là dì sáo sậu. Sáo sậu là cậu sáo đen. Sáo đen là em tu hú. Tú hú là chú bồ các…” (Duy Khán)
Chú ý: Khi nói, viết cần phải trích dẫn sao cho hợp lí, đúng lúc, đúng chỗ và có nghệ thuật. Nếu lạm dụng trích dẫn sẽ làm cho ngươi nghe, người đọc khó chịu.
II. Phân loại
Có hai cách dẫn lời nói hay ý nghĩa (lời nói bên trong) của một ngưòi, một nhân vật: cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp.
Dẫn trực tiếp là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của ngưòi hay nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép. Ví dụ:
Tuy Hoà, tỉnh lị của tỉnh Phú Yên, thành phố không lớn và rất dễ mến. Cái Tháp Chàm tên là Nhạn Tháp đứng trên núi báo hiệu ngay cho thành phố. Nhà thơ Trần Mai Ninh ngày trước đã có câu gọi: “Ôi cái gió Tuy Hoà. Gió cũng đến từ biển. Thi sĩ Tản Đà 40 năm trước đi qua đây viết câu thơ lục bát “Đa tình con mắt Phú Yên”. (Xuân Diệu)
Đọc các đoạn trích từ truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa và trả lời câu hỏi.
1. Trong đoạn trích (a), phần in đậm là lời nói của nhân vật, được ngăn cách với bộ phận đứng trước bởi dấu hai chấm và được đặt vào dấu ngoặc kép
2. Trong đoạn trích (b), phần in đậm là ý nghĩ của nhân vật, được ngăn cách với bộ phận đứng trước bởi dấu hai chấm và được đặt vào dấu ngoặc kép
3. Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước bằng cách ngăn hai bộ phận câu với nhau bằng dấu gạch ngang và dấu ngoặc kép.
+ … Đấy, bác cũng chang “thèm” người là gì? – Cháu nói.
+ Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn – Hoạ sĩ nghĩ thầm.
Dẫn gián tiếp, tức là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hay nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.
Ví dụ:
Thời nào cũng vậy, nhăn dân chỉ mong muốn được sống ấm no, yên vui, hạnh phúc. Không đau khổ trong loạn lạc, không bị ai đè đầu cưỡi cổ. Không đói cơm rách áo, Ốm đau được chăm sóc thuốc thang. Con cái được học hành.
Độc lập, tự do là quý. Nếu dân bị đói rét, thất nghiệp, thất học, bị bóc lột… thì độc lập tự do củng chẳng có ý nghĩa gì! Dân coi cuộc sống làm đầu, dân coi cái ăn bằng trời. Vì thế, phải phát triển sản xuất, làm cho dân giàu nước mạnh, sản xuất là trước hết, trên hết.
Người viết đã sử dụng cách dẫn gián tiếp để không phải lặp lại hai câu:
- Không có gì quý hơn độc lập tự do. (Hồ Chí Minh)
- Dân dĩ thực vi thiên. (Ngạn ngữ Trung Quốc)
Đọc đoạn trích trong SGK, trang 53 và trả lời câu hỏi:
1. Trong đoạn trích (a), phần in đậm là lời nói vì trưốc đó có từ khuyên, và không được ngăn cách với bộ phận đứng trước nó bằng bất cứ dấu gì.
2. Trong đoạn trích (b), phần in đậm là ý nghĩ vì trước đó có từ hiểu, giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước có từ rằng. Có thể thay thế từ là vào vị trí của từ rằng.
Xem thêm Sự phát triển của từ vựng ngữ văn lớp
B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Bài tập này nêu hai yêu cầu:
- Xác định lời dẫn trong những đoạn trích, trích từ truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.
- Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩa được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp.
Cách dẫn trong hai đoạn trích đều là cách dẫn trực tiếp:
- Trong đoạn trích (a), lời dẫn là: A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à? Đây là cách dẫn lời nói của cậu Vàng.
- Trong đoạn trích (b), lời dẫn là: Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới đê ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hồi ấy, mọi thức còn rẻ cả. Đây là cách dẫn ý nghĩ của lão Hạc.
2. Bài tập này yêu cầu các em viết một đoạn văn nghị luận và có trích dẫn ý kiến theo hai cách: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp.
Để viết đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý dẫn trong SGK, theo hai cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp, các em cần phải lựa chọn cách viết thích hợp. Đôi với đoạn văn sử dụng cách dẫn trực tiếp, có thể dẫn nguyên cả câu trích, còn đối với đoạn văn sử dụng cách dẫn gián tiểp, cần phải biến đổi cho phù hợp với bài viết.
3. Bài tập này yêu cầu các em thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích dẫn ở SGK, trang 55 theo cách dẫn gián tiếp.
Vũ Nương dặn Linh Phi nói hộ với chàng Trương rằng nếu còn chút tình xưa nghĩa củ thì hãy lập một đàn giải oan ở bến sông và đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, khi đó nàng sẽ trở về.
Comments mới nhất